DR AMBEDKAR HISTORY MONTH.09.02.2024.(Tried in English,Tamil,Hindi,Kannada,malayaalam,and Telugu)Use google translate for other languages translation.
In a captivating sequence of chronicles during Dalit History Month, The Mooknayak presents you with the legends of the two resolute women who held a key place in Baba Saheb Ambedkar’s life, as their immense love and commitment facilitated him in realizing his objectives.
Geetha Sunil Pillai
The famous saying that “Behind every successful man stands a woman” holds veracity for none more than Baba Saheb Ambedkar, the ingenious architect of the Indian Constitution.
Rama bai & Savita the two remarkable women marked his life profoundly: both his wives, who bore considerable hardships. They lived laborious lives, assuming complete responsibility for the household, thus enabling Baba Saheb to dedicate himself entirely to the noble cause of uplifting oppressed castes and marginalized people.
Baba Saheb’s marital unions were fascinating contrasts, indeed. At a tender age of 15, he entered matrimony with Rama, whose young countenance was a mere 8 years old. Rama passed away in 1935, and later, after thirteen long years of mourning following her untimely death, in 1948, Baba Saheb took Savita as his companion, a physician hailing from a Brahmin family, who was 18 years his junior. Baba Saheb treasured both of his spouses and commended their sacrifices and insight in various stages, attributing much of his success to their contributions.
Ramu & Saheb: a wedlock of respect & equality
Rama bai, the first wife of Baba Saheb Ambedkar, remains largely unknown to history, with little written about her except for the films made in her honor, mainly in Kannada and Marathi. Dr. Ambedkar affectionately referred to Ramabai as “Ramu,” while she called him “Saheb.” Rama bai, or Mother Rama as she is fondly remembered today, quietly stood in unwavering support of the architect of the Indian Constitution.
Ramabai Ambedkar was born on February 7th, 1898, into a humble family. She was the second daughter of Bhiku Datre Valangkar and Rukmini, and along with her siblings Gorabai, Meerabai, and Shankar, lived in Mahapura locality in Walang village near Dabhol.
Unfortunately, Ramabai lost her mother in childhood, followed by her father Bhiku, a few years later. The siblings were then raised by their uncles Valangkar and Govindpurkar in Bombay.
It was in Bombay where Ramabai met and wed Dr. Bhimrao Ambedkar in 1906 in a simple ceremony held in the Byculla Market. Both of them were very young at the time of their marriage. It has been said that on the night of their marriage, the bridegroom and his family were lodged in an open spacious corner while the bride’s family was lodged at the other corner.
Their marital bond was one of respect and equality, despite differences in their educational qualifications, which was mirrored in Dr. Ambedkar’s public life as well. They had four sons, Yashwant, Gangadhar, Ramesh, and Rajratna, and one daughter, Indu. Unfortunately, only Yashwant Ambedkar survived to adulthood, with the other four children passing away in infancy.
Ramabai faced great financial struggles, and at times, even struggled to provide for her children. In a letter to Ramabai in 1921, Ambedkar expressed his concern for their son, Gangadhar, who was ill, and urged Ramabai to have faith in herself and not to worry as it would lead to nothing. He wrote, “Have faith in yourself. Worry would lead to nothing…. I am also on the verge of starvation. I have nothing to send to you but I am trying to arrange something. If it takes time or if you have nothing left, sell off your jewellery to run the household.”
Full of empathy despite lack of education
Ramabai Ambedkar understood the importance of education for her husband, to bring about change and uplift their people from the systemic discrimination they had faced for centuries. She foresaw that it was necessary for Dr. Ambedkar to earn his education from erudite universities outside India.
Though Ramabai did not receive any formal education herself, it did not stop her from comprehending the plight of the oppressed and understanding the injustices that were present in society. This speaks to her intelligence, intuition, and empathy towards her fellow human beings, despite her lack of formal education.
Ramabai Ambedkar’s life was marked by sacrifice and suffering, but she found solace in visiting temples, something that Ambedkar would try to dissuade her from doing to prevent the humiliation that their caste could bring. Ramabai had a strong desire to visit Pandharpur for a pilgrimage, but due to their Dalit caste, they were not allowed to enter the temple. This inspired Dr. Ambedkar to promise his wife that he would create a new Pandharpur for her, eventually leading him to leave Hinduism and embrace Buddhism. Ramabai passed away on May 27th, 1935 after a prolonged illness at her home.
Baba Saheb made sure that her final rites were performed according to Hindu customs, and she was cremated wearing her favorite white sari instead of the traditional green. After her passing, Ambedkar retired to his room and wept all night, mourning the loss of his beloved wife.
Rama bai remains largely unknown to history, with little written about her.
[Dalit History Month Special] India’s First On-Campus Constitution Park: A Living Monument Commemorating Baba Saheb Ambedkar’s Arduous Journey in Drafting the Indian Constitution
Dr. Bhimrao Ambedkar’s book, ‘Thoughts on Pakistan’, was published in 1941, after the passing of his beloved wife, Ramabai. Ambedkar dedicated the book as a token of appreciation to her “goodness of heart, her nobility of mind, and her purity of character,” and for her unwavering support during the challenging times they faced together. He acknowledged her “cool fortitude and readiness to suffer” alongside him through the worries they encountered. Ambedkar’s dedication to his wife in his book reflects the significant impact she had on his life and work as a social reformer.
The family today
Rama and Baba Saheb had 5 children but only one son Yashwant survived.
Following Ambedkar’s passing, his son Yashwant dedicated his life to Buddhism and fighting for social justice.
Yashwant had four children –
Prakash Ambedkar,
Rama,
Bhimrao,
and Anandraj.
1)Prakash currently serves as the president of Vanchit Bahujan Aghadi, which recently formed an alliance with Uddhav Thackeray’s Shiv Sena in Maharashtra.
2)Rama is married to academician Anand Teltumbde, who was arrested in the Bhima Koregaon case.
3)Bhimrao serves as the working president of The Buddhist Society of India and is also the president of Samata Sainik Dal, a social organization.
4) Finally, Anandraj is the president of the Republican Sena, a political outfit.
The Ambedkar family has remained active in pursuing social and political change in India, carrying on the legacy of Dr. Bhimrao Ambedkar.
From Sharda Kabir to Savita Ambedkar to Maisaheb
While his child bride Rama hadn’t received any formal education,
Savita Ambedkar, Baba Saheb’s second wife was a doctor and a social activist.
Dr. Savita, originally named Sharada Kabir, was born in a Marathi Brahmin family in Ratnagiri district in 1909.
Her father was the registrar of the Indian Medical Council. She received her early education in Pune and went on to complete her MBBS from Grant Medical College in Mumbai in 1937. She worked as a first-class medical officer in a hospital in Gujarat but was forced to return to Mumbai due to her health concerns.
Savita receiving Bharat Ratna on behalf of Dr Ambedkar by then President R Venkataraman on 14th April 1990.
Savita came from a large family of eight siblings, six of whom had married partners from different castes. This was an unusual and progressive stance for a Marathi Brahmin family during those times. Savita noted that their family did not oppose inter-caste marriages, owing to their education and progressiveness.
In 1947, during the time Dr. Ambedkar was drafting the Indian Constitution, he faced some health issues, including diabetes and high blood pressure, and neuropathic pain that affected his sleep. To seek treatment, he went to Mumbai, where he met Dr. Sharada Kabir for the first time. They grew closer over time and eventually formed a lasting bond.
” One soul saw the other soul …”
The duo exchanged around 40-50 letters over a year. Dr. Ambedkar and Dr. Sharada Kabir, later known as Savita Ambedkar after their marriage, shared a passion for Buddha’s teachings. In a letter to his soon-to-be second wife, Dr. Ambedkar had written, “One soul saw the other soul, both recognised a common identity. This is how our hearts met.” Savita later recalled this in her autobiography- Dr. Ambedkaraanchya Sahavaasaat (1990), which was translated into English by Nadeem Khan after 30 years and titled ‘ Babasaheb: My Life With Dr Ambedkar ‘ (2022).
Despite their different social backgrounds, age difference, and Dr. Ambedkar’s chronic illnesses, Savita Ambedkar accepted his proposal of marriage. ” The doctor in me was aroused to boundless sympathy, and I accepted Dr. Ambedkar’s proposal of marriage,” Savita wrote in her book. Ambedkar was looking for a caregiver, but found a companion in Savita instead. In 1948 in a letter to Dadasaheb Gaikwad Ambedkar wrote, “To keep a woman nurse or to take care of the house for service, there will be doubts in people’s mind, so marriage is a better way.” Nearly after a year of knowing each other, they got married on April 15, 1948, a day after Ambedkar’s 57th birthday. They were together for nine years till Ambedkar’s death on December 6, 1956.
The woman who saw a different side of Baba Saheb
In her autobiography, Savita Ambedkar offers a glimpse into Dr. Ambedkar’s personal life, bringing to light a different side of her husband, which is often overlooked in his public persona. She shares how Dr. Ambedkar wrote romantic letters to her, had a taste for fashion, and sometimes dictated what she should wear. She also recounts how Dr. Ambedkar was a skilled cook and would prepare delicious mutton curry for her. Additionally, Savita reveals that Dr. Ambedkar had a passion for music and was a trained violin player. She also mentions how he tried his hand at sculpting, which was a surprising discovery for her. Through her memoir, Savita Ambedkar sheds light on Dr. Ambedkar’s multifaceted personality, highlighting his interests, skills, and quirks, which made him a unique and relatable human being.
The award winning translator Nadeem Khan in an interview says , “look at the poignancy of the moment when the woman he diligently wrote long love letters to turns into a mother when she bathes him, and a doctor when he is very unwell….”
Even Ambedakar acknowledged Savita’s signigicant role in his life.In an unpublished preface of The Buddha and His Dhamma Dr Bhimrao Ambedkar’s last book, he credited her for extending his life by 8 to 10 years.
Blamed responsible for Baba Saheb’s death
However living under the shadow of a giant was not easy. Despite converting to Buddhism with her husband Dr. Ambedkar, Savita was subjected to scrutiny due to her Brahmin heritage, and doubts were cast about her commitment to the Dalit-Buddhist movement. Furthermore, Savita faced accusations from some of his followers that she was responsible for his death. The incident caused a rift with his son, Yashwant, over who would carry forward his legacy.
The government even investigated the cause of Ambedkar’s death, ultimately concluding that it was due to natural causes. After 14 years of living in obscurity, Savita was eventually reintroduced back into Dalit awareness. She was affectionately referred to as Maisaheb by Ambedkarites.
MaiSaheb played a crucial role in the establishment of the Symbiosis Society’s Dr. Babasaheb Ambedkar Museum and Memorial in Pune. She generously donated several of his personal items to the memorial. Until 2001, she visited the museum on Baba Saheb’s birth and death anniversaries every year. Savita Ambedkar died in May 2003 at Mumbai’s J.J. Hospital after battling illness for an extended period. She was 94 years old at the time of her passing.
The personal and professional journey of Dr. B.R Ambedkar was profoundly influenced by several pivotal relationships that left a lasting impact on his life.
While Savita played a pivotal role in his later years, Ramabai’s contribution was indispensable in his early life. Both women were instrumental in nurturing and supporting the life and career of a man who rose above his birth and background to become one of the most influential figures in Indian society. Their sacrifices, strength, and unwavering support are an epitome of the selfless love and devotion that often go unnoticed in the shadows of greatness.
On behalf of TheMooknayak, we pay tribute to these two great ladies, whose love and support will always be acknowledged, respected, and remembered in the annals of Indian history.
References:
Khan, N. (2022). Babasaheb: My Life With Dr Ambedkar. Penguin Books.
Kapoor, Aekta. ( 2022, November 23.) “Baba Saheb and Savita Ambedkar: A Portrait of an Uncommon Marriage.” Eshe.in
Lakhe, M. (2022, November 13). Savita Ambedkar: The other Dr Ambedkar who lived in the shadow of a giant. [Article].
Sharma, P. (2023, January 29). How Ambedkar’s family supported him in his journey. The Week.
Nangsel. (2020, February 13). Ramabai Ambedkar: A Pioneer In Her Own Right. Feminism in India.
STP Editor (2022, April 14). Who Is Savita Ambedkar? More About The Second Wife Of Father Of Indian Constitution.
Courtesy : The Mooknayak
Great salute to Matha Ramabai & Matha Savitha .
Sivaji.ceo.
[தலித் வரலாற்று மாதம்] பாபா சாஹேப்பின் பங்குதாரர்கள் முன்னேற்றத்தில் உள்ளனர்: அவரது நெகிழ்ச்சியான மனைவிகளான ரமாபாய் மற்றும் சவிதாவின் வாழ்க்கையின் ஒரு பார்வை
பாபா சாகேப் அம்பேத்கரின் வாழ்க்கையில் முக்கிய இடத்தைப் பிடித்த இரு உறுதியான பெண்களின் புனைவுகளை தலித் வரலாற்று மாதத்தின் வசீகரிக்கும் வகையில் தி மூக்நாயக் உங்களுக்கு முன்வைக்கிறார், ஏனெனில் அவர்களின் அபரிமிதமான அன்பும் அர்ப்பணிப்பும் அவரது நோக்கங்களை நிறைவேற்ற உதவியது.
கீதா சுனில் பிள்ளை
"ஒவ்வொரு வெற்றிகரமான ஆணின் பின்னும் ஒரு பெண் நிற்கிறாள்" என்ற புகழ்பெற்ற பழமொழி, இந்திய அரசியலமைப்பின் புத்திசாலித்தனமான சிற்பி பாபா சாகேப் அம்பேத்கரைத் தவிர வேறு யாருக்கும் உண்மை இல்லை. ரமா பாய் மற்றும் சவிதா ஆகிய இரண்டு குறிப்பிடத்தக்க பெண்கள் அவரது வாழ்க்கையை ஆழமாகக் குறித்தனர்: அவரது மனைவிகள் இருவரும், கணிசமான கஷ்டங்களைச் சுமந்தனர். அவர்கள் உழைக்கும் வாழ்க்கை வாழ்ந்தனர், குடும்பத்தின் முழுப் பொறுப்பையும் ஏற்றுக்கொண்டனர், இதனால் பாபா சாகேப் ஒடுக்கப்பட்ட சாதிகள் மற்றும் விளிம்புநிலை மக்களை உயர்த்துவதற்கான உன்னத நோக்கத்திற்காக தன்னை முழுமையாக அர்ப்பணிக்க முடிந்தது.
பாபா சாஹேப்பின் திருமண சங்கங்கள் மிகவும் கவர்ச்சிகரமான முரண்பாடுகளாக இருந்தன. 15 வயதில், அவர் ராமருடன் திருமணம் செய்து கொண்டார், அவரது இளம் முகம் வெறும் 8 வயது. ராமா 1935 இல் இறந்தார், பின்னர், அவரது அகால மரணத்தைத் தொடர்ந்து பதின்மூன்று நீண்ட ஆண்டுகள் துக்கத்திற்குப் பிறகு, 1948 இல், பாபா சாஹேப் சவிதாவைத் தனது துணையாக எடுத்துக் கொண்டார், ஒரு பிராமண குடும்பத்தைச் சேர்ந்த ஒரு மருத்துவர், அவர் அவருக்கு 18 வயது இளையவர். பாபா சாஹேப் தனது இரு மனைவியரையும் பொக்கிஷமாகக் கருதினார் மற்றும் அவர்களின் தியாகங்களையும் நுண்ணறிவையும் பல்வேறு நிலைகளில் பாராட்டினார், அவருடைய வெற்றியின் பெரும்பகுதி அவர்களின் பங்களிப்புகளுக்குக் காரணம்.
ராமு & சாஹேப்: மரியாதை மற்றும் சமத்துவத்தின் திருமணம்
பாபா சாஹேப் அம்பேத்கரின் முதல் மனைவியான ரமா பாய், முக்கியமாக கன்னடம் மற்றும் மராத்தி மொழிகளில் அவரது நினைவாக எடுக்கப்பட்ட திரைப்படங்களைத் தவிர, அவரைப் பற்றி அதிகம் எழுதப்படாத நிலையில், வரலாறு அறியாதவராகவே இருக்கிறார். டாக்டர் அம்பேத்கர் ரமாபாயை அன்புடன் "ராமு" என்று அழைத்தார், அதே நேரத்தில் அவர் "சாகேப்" என்று அழைத்தார். ராமா பாய், அல்லது அன்னை ரமா இன்று அன்புடன் நினைவுகூரப்படுகிறார், இந்திய அரசியலமைப்பின் சிற்பிக்கு அமைதியான ஆதரவாக நின்றார்.
ரமாபாய் அம்பேத்கர் பிப்ரவரி 7, 1898 இல் ஒரு எளிய குடும்பத்தில் பிறந்தார். அவர் பிகு தாத்ரே வலங்கர் மற்றும் ருக்மணி ஆகியோரின் இரண்டாவது மகள், மேலும் அவரது உடன்பிறப்புகளான கோராபாய், மீராபாய் மற்றும் சங்கர் ஆகியோருடன் தபோல் அருகே உள்ள வாலாங் கிராமத்தில் உள்ள மஹாபுரா பகுதியில் வசித்து வந்தார். துரதிர்ஷ்டவசமாக, ரமாபாய் தனது தாயை சிறுவயதிலேயே இழந்தார், அதைத் தொடர்ந்து சில ஆண்டுகளுக்குப் பிறகு அவரது தந்தை பிகு. உடன்பிறப்புகள் பின்னர் பம்பாயில் அவர்களின் மாமாக்கள் வலங்கர் மற்றும் கோவிந்த்புர்கர் ஆகியோரால் வளர்க்கப்பட்டனர்.
1906 ஆம் ஆண்டு பம்பாயில் பைகுல்லா மார்க்கெட்டில் நடைபெற்ற எளிய விழாவில் டாக்டர் பீம்ராவ் அம்பேத்கரை ரமாபாய் சந்தித்து திருமணம் செய்து கொண்டார். திருமணத்தின் போது இருவரும் மிகவும் இளமையாக இருந்தனர். திருமணமான அன்று இரவு, மணமகனும் அவரது குடும்பத்தினரும் ஒரு திறந்த விசாலமான மூலையில் தங்கியிருந்ததாகவும், மணமகளின் குடும்பம் மறுமுனையில் தங்கியிருந்ததாகவும் கூறப்படுகிறது.
அவர்களது கல்வித் தகுதிகளில் வேறுபாடுகள் இருந்தபோதிலும், அவர்களது திருமண பந்தம் மரியாதை மற்றும் சமத்துவமாக இருந்தது, இது டாக்டர் அம்பேத்கரின் பொது வாழ்க்கையிலும் பிரதிபலித்தது. அவர்களுக்கு யஷ்வந்த், கங்காதர், ரமேஷ், ராஜ்ரத்னா என்ற நான்கு மகன்களும், இந்து என்ற ஒரு மகளும் இருந்தனர். துரதிர்ஷ்டவசமாக, யஷ்வந்த் அம்பேத்கர் மட்டுமே முதிர்வயது வரை உயிர் பிழைத்தார், மற்ற நான்கு குழந்தைகளும் குழந்தை பருவத்திலேயே இறந்துவிட்டனர்.
ரமாபாய் பெரும் நிதி நெருக்கடிகளை எதிர்கொண்டார், சில சமயங்களில், தனது குழந்தைகளை வழங்குவதற்கு கூட போராடினார். 1921 இல் ரமாபாய்க்கு எழுதிய கடிதத்தில், அம்பேத்கர் அவர்களின் மகன் கங்காதர் நோய்வாய்ப்பட்டிருப்பதைப் பற்றிய தனது கவலையை வெளிப்படுத்தினார், மேலும் ராமாபாய் தன்னை நம்பும்படியும், அது ஒன்றும் செய்யாது என்பதால் கவலைப்பட வேண்டாம் என்றும் வலியுறுத்தினார். அவர் எழுதினார், “உன் மீது நம்பிக்கை வை. கவலை எதற்கும் வழிவகுக்காது.... நானும் பட்டினியின் விளிம்பில் இருக்கிறேன். உங்களிடம் அனுப்ப என்னிடம் எதுவும் இல்லை, ஆனால் நான் ஏதாவது ஏற்பாடு செய்ய முயற்சிக்கிறேன். அதற்கு நேரம் தேவைப்பட்டாலோ அல்லது உங்களிடம் எதுவும் மிச்சமில்லையென்றாலோ உங்கள் நகைகளை விற்று குடும்பத்தை நடத்துங்கள்.
கல்வி இல்லாவிட்டாலும் பச்சாதாபம் நிறைந்தது
ரமாபாய் அம்பேத்கர் தனது கணவருக்கு கல்வியின் முக்கியத்துவத்தைப் புரிந்துகொண்டு, மாற்றத்தைக் கொண்டு வரவும், பல நூற்றாண்டுகளாக அவர்கள் எதிர்கொண்டுள்ள அமைப்புரீதியான பாகுபாடுகளிலிருந்து தங்கள் மக்களை உயர்த்தவும் செய்தார். டாக்டர். அம்பேத்கர் இந்தியாவிற்கு வெளியே உள்ள அறிவார்ந்த பல்கலைக்கழகங்களில் தனது கல்வியைப் பெறுவது அவசியம் என்பதை அவள் முன்னறிவித்தாள்.
ரமாபாய் எந்த முறையான கல்வியையும் பெறவில்லை என்றாலும், ஒடுக்கப்பட்டவர்களின் அவலத்தைப் புரிந்துகொள்வதற்கும் சமூகத்தில் இருக்கும் அநீதிகளைப் புரிந்துகொள்வதற்கும் அது அவளைத் தடுக்கவில்லை. முறையான கல்வி இல்லாவிட்டாலும், அவளது அறிவுத்திறன், உள்ளுணர்வு மற்றும் சக மனிதர்களிடம் பச்சாதாபம் ஆகியவற்றை இது பேசுகிறது.
ரமாபாய் அம்பேத்கரின் வாழ்க்கை தியாகம் மற்றும் துன்பங்களால் குறிக்கப்பட்டது, ஆனால் அவர் கோயில்களுக்குச் செல்வதில் ஆறுதல் கண்டார், அம்பேத்கர் அவர்களின் சாதியால் வரக்கூடிய அவமானத்தைத் தடுக்க அவளைத் தடுக்க முயற்சிப்பார். ரமாபாய்க்கு புனித யாத்திரைக்காக பந்தர்பூருக்குச் செல்ல வேண்டும் என்ற ஆசை இருந்தது, ஆனால் அவர்களது தலித் ஜாதி காரணமாக அவர்கள் கோயிலுக்குள் நுழைய அனுமதிக்கப்படவில்லை. இது டாக்டர் அம்பேத்கர் தனது மனைவிக்கு ஒரு புதிய பண்டரிபூரை உருவாக்குவதாக உறுதியளித்தார், இறுதியில் அவர் இந்து மதத்தை விட்டு வெளியேறி புத்த மதத்தைத் தழுவினார். 1935 ஆம் ஆண்டு மே மாதம் 27 ஆம் தேதி தனது வீட்டில் நீண்டகால நோயினால் இறந்தார் ரமாபாய்.
பாபா சாஹேப் அவரது இறுதிச் சடங்குகள் இந்து முறைப்படி செய்யப்படுவதை உறுதிசெய்து, பாரம்பரிய பச்சைக்குப் பதிலாக அவளுக்குப் பிடித்த வெள்ளைப் புடவையை அணிந்து தகனம் செய்தார். அவரது மறைவுக்குப் பிறகு, அம்பேத்கர் தனது அறைக்குச் சென்று இரவு முழுவதும் அழுதார், தனது அன்பு மனைவியை இழந்த துக்கத்தில்.
ராமா பாய் வரலாறு அறியாதவர், அவரைப் பற்றி அதிகம் எழுதப்படவில்லை.
[தலித் வரலாற்று மாத சிறப்பு] இந்தியாவின் முதல் வளாகத்தில் அரசியலமைப்பு பூங்கா: பாபா சாஹேப் அம்பேத்கரின் இந்திய அரசியலமைப்பை உருவாக்கும் கடினமான பயணத்தை நினைவுகூரும் ஒரு வாழும் நினைவுச்சின்னம்
டாக்டர் பீம்ராவ் அம்பேத்கரின், 'பாகிஸ்தான் பற்றிய சிந்தனைகள்' என்ற புத்தகம், அவரது அன்பு மனைவி ரமாபாய் மறைவுக்குப் பிறகு, 1941ல் வெளியிடப்பட்டது. அம்பேத்கர் இந்த புத்தகத்தை அவரது "நல்ல உள்ளம், அவளது உன்னதமான மனது மற்றும் அவளுடைய தூய்மையான குணம்" மற்றும் அவர்கள் ஒன்றாக எதிர்கொண்ட சவாலான காலங்களில் அவளது அசைக்க முடியாத ஆதரவிற்காக ஒரு பாராட்டுக்கு அடையாளமாக புத்தகத்தை அர்ப்பணித்தார். அவர்கள் சந்தித்த கவலைகளின் மூலம் அவளது "குளிர்ச்சியான மன உறுதியையும் துன்பப்படுவதற்குத் தயாராக இருப்பதையும்" அவர் ஒப்புக்கொண்டார். அம்பேத்கர் தனது புத்தகத்தில் தனது மனைவிக்கான அர்ப்பணிப்பு, சமூக சீர்திருத்தவாதியாக அவரது வாழ்க்கையிலும் பணியிலும் அவர் ஏற்படுத்திய குறிப்பிடத்தக்க தாக்கத்தை பிரதிபலிக்கிறது.
இன்று குடும்பம்
ராமா மற்றும் பாபா சாஹேபுக்கு 5 குழந்தைகள் இருந்தனர், ஆனால் ஒரு மகன் யஷ்வந்த் மட்டுமே உயிர் பிழைத்தார். அம்பேத்கரின் மறைவைத் தொடர்ந்து, அவரது மகன் யஷ்வந்த் தனது வாழ்க்கையை புத்த மதத்திற்காகவும் சமூக நீதிக்காகவும் அர்ப்பணித்தார். யஷ்வந்துக்கு பிரகாஷ், ராமா, பீமாராவ், ஆனந்தராஜ் ஆகிய நான்கு குழந்தைகள். பிரகாஷ் தற்போது மகாராஷ்டிராவில் உத்தவ் தாக்கரேவின் சிவசேனாவுடன் கூட்டணி அமைத்த வஞ்சித் பகுஜன் அகாடியின் தலைவராக பணியாற்றுகிறார். பீமா கோரேகான் வழக்கில் கைது செய்யப்பட்ட கல்வியாளர் ஆனந்த் டெல்டும்டேவை ரமா மணந்தார். பீம்ராவ் இந்திய புத்த சங்கத்தின் செயல் தலைவராக பணியாற்றுகிறார் மேலும் சமதா சைனிக் தளம் என்ற சமூக அமைப்பின் தலைவராகவும் உள்ளார். இறுதியாக, ஆனந்தராஜ் அரசியல் அமைப்பான குடியரசு சேனாவின் தலைவர். டாக்டர் பீம்ராவ் அம்பேத்கரின் பாரம்பரியத்தை கொண்டு, இந்தியாவில் சமூக மற்றும் அரசியல் மாற்றத்தைத் தொடர்வதில் அம்பேத்கர் குடும்பம் தீவிரமாக உள்ளது.
சாரதா கபீர் முதல் சவிதா அம்பேத்கர் வரை மைசாஹேப் வரை
அவரது குழந்தை மணமகள் ரமா முறையான கல்வியைப் பெறாத நிலையில், பாபா சாகேப்பின் இரண்டாவது மனைவியான சவிதா அம்பேத்கர் ஒரு மருத்துவராகவும் சமூக ஆர்வலராகவும் இருந்தார்.
டாக்டர். சவிதா, முதலில் சாரதா கபீர் என்று பெயரிடப்பட்டார், 1909 இல் ரத்னகிரி மாவட்டத்தில் ஒரு மராத்தி பிராமண குடும்பத்தில் பிறந்தார். அவரது தந்தை இந்திய மருத்துவ கவுன்சிலின் பதிவாளராக இருந்தார். அவர் புனேவில் தனது ஆரம்பக் கல்வியைப் பெற்றார் மற்றும் 1937 இல் மும்பையில் உள்ள கிராண்ட் மருத்துவக் கல்லூரியில் தனது MBBS ஐ முடித்தார். அவர் குஜராத்தில் உள்ள ஒரு மருத்துவமனையில் முதல் வகுப்பு மருத்துவ அதிகாரியாக பணிபுரிந்தார், ஆனால் அவரது உடல்நிலை கவலைகள் காரணமாக மும்பைக்குத் திரும்ப வேண்டிய கட்டாயம் ஏற்பட்டது.
1990 ஏப்ரல் 14 அன்று அப்போதைய குடியரசுத் தலைவர் ஆர் வெங்கட்ராமன் அவர்களால் டாக்டர் அம்பேத்கர் சார்பாக பாரத ரத்னா விருதை சவிதா பெற்றார்.
சவிதா எட்டு உடன்பிறப்புகளைக் கொண்ட ஒரு பெரிய குடும்பத்திலிருந்து வந்தவர், அவர்களில் ஆறு பேர் வெவ்வேறு சாதிகளைச் சேர்ந்த துணைவர்களை மணந்தனர். அந்தக் காலத்தில் ஒரு மராத்தி பிராமண குடும்பத்திற்கு இது ஒரு அசாதாரணமான மற்றும் முற்போக்கான நிலைப்பாடாக இருந்தது. அவர்களின் கல்வி மற்றும் முற்போக்கு காரணமாக அவர்களது குடும்பம் சாதிகளுக்கு இடையேயான திருமணங்களை எதிர்க்கவில்லை என்று சவிதா குறிப்பிட்டார்.
1947 ஆம் ஆண்டில், டாக்டர். அம்பேத்கர் இந்திய அரசியலமைப்பை உருவாக்கும் போது, அவர் நீரிழிவு மற்றும் உயர் இரத்த அழுத்தம் மற்றும் அவரது தூக்கத்தைப் பாதித்த நரம்பியல் வலி உள்ளிட்ட சில உடல்நலப் பிரச்சினைகளை எதிர்கொண்டார். சிகிச்சை பெற, மும்பை சென்ற அவர், அங்கு டாக்டர் சாரதா கபீரை முதல் முறையாக சந்தித்தார். அவர்கள் காலப்போக்கில் நெருக்கமாக வளர்ந்து இறுதியில் ஒரு நீடித்த பிணைப்பை உருவாக்கினர்.
"ஒரு ஆன்மா மற்ற ஆன்மாவைப் பார்த்தது..."
இருவரும் ஒரு வருடத்தில் சுமார் 40-50 கடிதங்களை பரிமாறிக்கொண்டனர். டாக்டர். அம்பேத்கர் மற்றும் டாக்டர். சாரதா கபீர், சவிதா அம்பேத்கர் என்று அழைக்கப்பட்ட திருமணத்திற்குப் பிறகு, புத்தரின் போதனைகளில் ஆர்வத்தை பகிர்ந்து கொண்டனர். டாக்டர் அம்பேத்கர் தனது இரண்டாவது மனைவிக்கு எழுதிய கடிதத்தில், “ஒரு ஆன்மா மற்றொரு ஆன்மாவைப் பார்த்தது, இருவரும் ஒரு பொதுவான அடையாளத்தை அங்கீகரித்தனர். இப்படித்தான் எங்கள் இதயங்கள் சந்தித்தன. இதை சவிதா பின்னர் தனது சுயசரிதையில் நினைவு கூர்ந்தார்- டாக்டர் அம்பேத்கரன்ச்யா சஹாவாசாத் (1990), இது 30 ஆண்டுகளுக்குப் பிறகு நதீம் கானால் ஆங்கிலத்தில் மொழிபெயர்க்கப்பட்டது மற்றும் 'பாபாசாஹேப்: மை லைஃப் வித் டாக்டர் அம்பேத்கர்' (2022).
அவர்களின் வெவ்வேறு சமூகப் பின்னணிகள், வயது வித்தியாசம் மற்றும் டாக்டர் அம்பேத்கரின் தீராத நோய்கள் இருந்தபோதிலும், சவிதா அம்பேத்கர் அவரது திருமண முன்மொழிவை ஏற்றுக்கொண்டார். "என்னில் இருந்த மருத்துவர் எல்லையற்ற அனுதாபத்தால் தூண்டப்பட்டார், மேலும் டாக்டர் அம்பேத்கரின் திருமண முன்மொழிவை நான் ஏற்றுக்கொண்டேன்" என்று சவிதா தனது புத்தகத்தில் எழுதினார். அம்பேத்கர் ஒரு பராமரிப்பாளரைத் தேடினார், ஆனால் அதற்குப் பதிலாக சவீதாவிடம் ஒரு துணையைக் கண்டார். 1948 ஆம் ஆண்டு தாதாசாகேப் கெய்க்வாட் அம்பேத்கருக்கு எழுதிய கடிதத்தில், “ஒரு பெண் செவிலியரை வைத்துக் கொள்வதா அல்லது சேவைக்காக வீட்டைக் கவனிப்பதா என்ற சந்தேகம் மக்கள் மனதில் இருக்கும், எனவே திருமணம்தான் சிறந்த வழி” என்று எழுதினார். ஒருவரையொருவர் அறிந்த ஒரு வருடத்திற்குப் பிறகு, அவர்கள் ஏப்ரல் 15, 1948 அன்று அம்பேத்கரின் 57 வது பிறந்தநாளுக்கு அடுத்த நாள் திருமணம் செய்து கொண்டனர். டிசம்பர் 6, 1956 அன்று அம்பேத்கர் இறக்கும் வரை அவர்கள் ஒன்பது ஆண்டுகள் ஒன்றாக இருந்தனர்.
பாபா சாஹேப்பின் வேறு பக்கம் பார்த்த பெண்
சவிதா அம்பேத்கர் தனது சுயசரிதையில், டாக்டர் அம்பேத்கரின் தனிப்பட்ட வாழ்க்கையைப் பற்றிய ஒரு பார்வையை வழங்குகிறார், அவரது கணவரின் ஒரு வித்தியாசமான பக்கத்தை வெளிச்சத்திற்குக் கொண்டு வருகிறார், இது அவரது பொது ஆளுமையில் அடிக்கடி கவனிக்கப்படுவதில்லை. டாக்டர் அம்பேத்கர் தனக்கு காதல் கடிதங்களை எழுதினார், ஃபேஷன் மீது விருப்பம் கொண்டிருந்தார், சில சமயங்களில் தான் என்ன அணிய வேண்டும் என்று கட்டளையிட்டார் என்பதை அவர் பகிர்ந்து கொள்கிறார். டாக்டர் அம்பேத்கர் எப்படி ஒரு திறமையான சமையல்காரராக இருந்தார், மேலும் அவருக்கு சுவையான மட்டன் கறியை எப்படி தயார் செய்தார் என்பதையும் அவர் விவரித்தார். கூடுதலாக, டாக்டர் அம்பேத்கர் இசையில் ஆர்வம் கொண்டிருந்தார் என்றும் பயிற்சி பெற்ற வயலின் வாசிப்பவர் என்றும் சவிதா வெளிப்படுத்துகிறார். சிற்பக்கலையில் அவர் தனது கையை எப்படி முயற்சித்தார் என்பதையும் அவர் குறிப்பிடுகிறார், இது அவளுக்கு ஆச்சரியமான கண்டுபிடிப்பு. சவிதா அம்பேத்கர் தனது நினைவுக் குறிப்பு மூலம், டாக்டர் அம்பேத்கரின் பன்முக ஆளுமையின் மீது வெளிச்சம் போட்டு, அவரது ஆர்வங்கள், திறமைகள் மற்றும் வினோதங்களை முன்னிலைப்படுத்துகிறார், இது அவரை ஒரு தனித்துவமான மற்றும் தொடர்புபடுத்தக்கூடிய மனிதனாக மாற்றியது.
விருது பெற்ற மொழிபெயர்ப்பாளர் நதீம் கான் ஒரு நேர்காணலில் கூறுகிறார், "அவர் விடாமுயற்சியுடன் நீண்ட காதல் கடிதங்களை எழுதிய பெண் அவரைக் குளிப்பாட்டும்போது தாயாகவும், உடல்நிலை சரியில்லாமல் இருக்கும்போது மருத்துவராகவும் மாறிய தருணத்தைப் பாருங்கள்..."
அம்பேத்கர் கூட தனது வாழ்க்கையில் சவிதாவின் முக்கிய பங்கை ஒப்புக்கொண்டார். புத்தர் மற்றும் அவரது தம்மம் டாக்டர் பீம்ராவ் அம்பேத்கரின் கடைசி புத்தகத்தின் வெளியிடப்படாத முன்னுரையில், அவர் தனது வாழ்நாளை 8 முதல் 10 ஆண்டுகள் வரை நீட்டித்ததற்காக அவருக்கு பெருமை சேர்த்துள்ளார்.
பாபா சாஹேப்பின் மரணத்திற்கு காரணமானவர்
இருப்பினும், ஒரு மாபெரும் நிழலின் கீழ் வாழ்வது எளிதானது அல்ல. அவரது கணவர் டாக்டர். அம்பேத்கருடன் புத்த மதத்திற்கு மாறிய போதிலும், சவிதா தனது பிராமண பாரம்பரியத்தின் காரணமாக ஆய்வுக்கு உட்படுத்தப்பட்டார், மேலும் தலித்-பௌத்த இயக்கத்திற்கான அவரது அர்ப்பணிப்பு குறித்து சந்தேகம் எழுப்பப்பட்டது. மேலும், சவிதா அவரது மரணத்திற்கு அவர் தான் காரணம் என்று அவரது ஆதரவாளர்கள் சிலரிடமிருந்து குற்றச்சாட்டுகளை எதிர்கொண்டார். இச்சம்பவம் அவரது மகன் யஷ்வந்துடன் தனது பாரம்பரியத்தை யார் முன்னெடுத்துச் செல்வது என்பதில் பிளவை ஏற்படுத்தியது.
அம்பேத்கரின் மரணத்திற்கான காரணத்தைக் கூட அரசாங்கம் ஆராய்ந்து, இறுதியில் அது இயற்கையான காரணங்களால் நிகழ்ந்தது என்ற முடிவுக்கு வந்தது. 14 ஆண்டுகள் இருளில் வாழ்ந்த பிறகு, சவிதா மீண்டும் தலித் விழிப்புணர்வில் மீண்டும் அறிமுகப்படுத்தப்பட்டார். அவர் அம்பேத்கரியர்களால் மைசாஹேப் என்று அன்புடன் அழைக்கப்பட்டார்.
புனேவில் சிம்பயோஸிஸ் சொசைட்டியின் டாக்டர் பாபாசாகேப் அம்பேத்கர் அருங்காட்சியகம் மற்றும் நினைவகத்தை நிறுவுவதில் மைசாஹேப் முக்கிய பங்கு வகித்தார். அவர் நினைவிடத்திற்கு அவரது தனிப்பட்ட பொருட்கள் பலவற்றை தாராளமாக வழங்கினார். 2001 ஆம் ஆண்டு வரை, அவர் ஒவ்வொரு ஆண்டும் பாபா சாஹேப்பின் பிறந்த மற்றும் இறப்பு தினங்களில் அருங்காட்சியகத்தைப் பார்வையிட்டார். சவிதா அம்பேத்கர் மே 2003 இல் மும்பை ஜேஜே மருத்துவமனையில் நீண்ட காலமாக நோய்வாய்ப்பட்டுப் போராடி இறந்தார். அவர் இறக்கும் போது அவருக்கு 94 வயது.
டாக்டர். பி.ஆர். அம்பேத்கரின் தனிப்பட்ட மற்றும் தொழில்சார் பயணம் அவரது வாழ்க்கையில் நீடித்த தாக்கத்தை ஏற்படுத்திய பல முக்கிய உறவுகளால் ஆழமாகப் பாதிக்கப்பட்டது.
சவிதா அவரது பிற்காலங்களில் முக்கியப் பங்கு வகித்தாலும், ரமாபாயின் பங்களிப்பு அவரது ஆரம்பகால வாழ்க்கையில் இன்றியமையாததாக இருந்தது. இந்திய சமூகத்தில் மிகவும் செல்வாக்கு மிக்க நபர்களில் ஒருவராக தனது பிறப்பு மற்றும் பின்னணிக்கு மேலே உயர்ந்த ஒரு மனிதனின் வாழ்க்கையையும் வாழ்க்கையையும் வளர்ப்பதற்கும் ஆதரிப்பதற்கும் இரு பெண்களும் கருவியாக இருந்தனர். அவர்களின் தியாகங்கள், வலிமை மற்றும் அசைக்க முடியாத ஆதரவு ஆகியவை தன்னலமற்ற அன்பு மற்றும் பக்தியின் சுருக்கம், அவை பெரும்பாலும் மகத்துவத்தின் நிழல்களில் கவனிக்கப்படாமல் போகும்.
TheMooknayak சார்பாக, இந்த இரண்டு பெரிய பெண்களுக்கு நாங்கள் அஞ்சலி செலுத்துகிறோம், அவர்களின் அன்பும் ஆதரவும் எப்போதும் அங்கீகரிக்கப்படும், மதிக்கப்படும் மற்றும் இந்திய வரலாற்றின் வரலாற்றில் நினைவில் இருக்கும்.
குறிப்புகள்:
கான், என். (2022). பாபாசாகேப்: டாக்டர் அம்பேத்கருடன் எனது வாழ்க்கை. பென்குயின் புத்தகங்கள்.
கபூர், ஏக்தா. (2022, நவம்பர் 23.) "பாபா சாஹேப் மற்றும் சவிதா அம்பேத்கர்: ஒரு அசாதாரண திருமணத்தின் உருவப்படம்." Eshe.in
லகே, எம். (2022, நவம்பர் 13). சவிதா அம்பேத்கர்: மற்றொரு டாக்டர் அம்பேத்கர் ஒரு மாபெரும் நிழலில் வாழ்ந்தவர். [கட்டுரை].
சர்மா, பி. (2023, ஜனவரி 29). அம்பேத்கரின் பயணத்தில் அவரது குடும்பத்தினர் அவருக்கு எப்படி ஆதரவளித்தனர். வாரம்.
நாங்செல். (2020, பிப்ரவரி 13). ரமாபாய் அம்பேத்கர்: தன் சொந்த உரிமையில் ஒரு முன்னோடி. இந்தியாவில் பெண்ணியம்.
STP எடிட்டர் (2022, ஏப்ரல் 14). சவிதா அம்பேத்கர் யார்? இந்திய அரசியலமைப்பின் தந்தையின் இரண்டாவது மனைவி பற்றி மேலும்.
உபயம்: தி மூக்நாயக்
....
Hindi.
[दलित इतिहास माह] प्रगति में बाबा साहेब के भागीदार: उनकी लचीली पत्नियों, रमाबाई और सविता के जीवन की एक झलक
दलित इतिहास माह के दौरान इतिहास के एक मनोरम अनुक्रम में, मूकनायक आपको दो दृढ़ महिलाओं की किंवदंतियों से परिचित कराता है, जिन्होंने बाबा साहेब अम्बेडकर के जीवन में महत्वपूर्ण स्थान रखा, क्योंकि उनके असीम प्रेम और प्रतिबद्धता ने उन्हें अपने उद्देश्यों को साकार करने में मदद की।
गीता सुनील पिल्लई
यह प्रसिद्ध कहावत कि "हर सफल आदमी के पीछे एक महिला खड़ी होती है" भारतीय संविधान के प्रतिभाशाली वास्तुकार बाबा साहेब अम्बेडकर के अलावा किसी और के लिए सत्य नहीं है। रमा बाई और सविता दो उल्लेखनीय महिलाओं ने उनके जीवन को गहराई से प्रभावित किया: उनकी दोनों पत्नियाँ, जिन्होंने काफी कठिनाइयों का सामना किया। उन्होंने घर-परिवार की पूरी जिम्मेदारी संभालते हुए श्रमसाध्य जीवन जीया, जिससे बाबा साहेब खुद को पूरी तरह से उत्पीड़ित जातियों और हाशिए के लोगों के उत्थान के नेक काम के लिए समर्पित करने में सक्षम हो सके।
बाबा साहेब के वैवाहिक संबंध वास्तव में आकर्षक विरोधाभास थे। 15 वर्ष की अल्पायु में उनका विवाह रमा से हुआ, जिनकी युवा शक्ल मात्र 8 वर्ष की थी। 1935 में रमा की मृत्यु हो गई, और बाद में, उनकी असामयिक मृत्यु के बाद तेरह वर्षों के लंबे शोक के बाद, 1948 में, बाबा साहेब ने सविता को अपने साथी के रूप में लिया, जो एक ब्राह्मण परिवार से आने वाली चिकित्सक थी, जो उनसे 18 वर्ष छोटी थी। बाबा साहेब ने अपनी दोनों पत्नियों को महत्व दिया और विभिन्न चरणों में उनके बलिदान और अंतर्दृष्टि की सराहना की, अपनी सफलता का अधिकांश श्रेय उनके योगदान को दिया।
रामू और साहेब: सम्मान और समानता का बंधन
बाबा साहेब अम्बेडकर की पहली पत्नी, रमा बाई, इतिहास में काफी हद तक अज्ञात हैं, उनके सम्मान में मुख्य रूप से कन्नड़ और मराठी में बनी फिल्मों को छोड़कर, उनके बारे में बहुत कम लिखा गया है। डॉ. अम्बेडकर रमाबाई को प्यार से "रामू" कहते थे, जबकि वह उन्हें "साहब" कहती थीं। रमा बाई, या माँ राम, जैसा कि उन्हें आज भी प्रेमपूर्वक याद किया जाता है, चुपचाप भारतीय संविधान के निर्माता के अटूट समर्थन में खड़ी रहीं।
रमाबाई अंबेडकर का जन्म 7 फरवरी 1898 को एक साधारण परिवार में हुआ था। वह भीकू दात्रे वलंगकर और रुक्मिणी की दूसरी बेटी थीं और अपने भाई-बहनों गोराबाई, मीराबाई और शंकर के साथ दाभोल के पास वालंग गांव के महापुरा इलाके में रहती थीं। दुर्भाग्य से, रमाबाई ने बचपन में ही अपनी माँ को खो दिया और कुछ साल बाद उनके पिता भीकू को भी खो दिया। भाई-बहनों का पालन-पोषण उनके चाचा वलंगकर और गोविंदपुरकर ने बॉम्बे में किया।
यह बंबई में था जहां रमाबाई की मुलाकात डॉ. भीमराव अंबेडकर से हुई और 1906 में भायखला बाजार में आयोजित एक सादे समारोह में उन्होंने उनसे विवाह किया। शादी के वक्त ये दोनों बहुत छोटे थे. ऐसा कहा गया है कि उनकी शादी की रात, दूल्हे और उसके परिवार को एक खुले विशाल कोने में ठहराया गया था, जबकि दुल्हन के परिवार को दूसरे कोने में ठहराया गया था।
उनकी शैक्षणिक योग्यता में अंतर के बावजूद उनका वैवाहिक बंधन सम्मान और समानता का था, जो डॉ. अंबेडकर के सार्वजनिक जीवन में भी प्रतिबिंबित होता था। उनके चार बेटे थे, यशवंत, गंगाधर, रमेश और राजरत्न और एक बेटी, इंदु। दुर्भाग्य से, केवल यशवन्त अम्बेडकर ही वयस्क होने तक जीवित रहे, बाकी चार बच्चे बचपन में ही गुजर गये।
रमाबाई को बड़े वित्तीय संघर्षों का सामना करना पड़ा और कभी-कभी, अपने बच्चों का भरण-पोषण करने के लिए भी संघर्ष करना पड़ा। 1921 में रमाबाई को लिखे एक पत्र में, अंबेडकर ने उनके बेटे, गंगाधर, जो बीमार था, के लिए अपनी चिंता व्यक्त की और रमाबाई से खुद पर विश्वास रखने और चिंता न करने का आग्रह किया क्योंकि इससे कुछ नहीं होगा। उन्होंने लिखा, ''खुद पर भरोसा रखें. चिंता से कुछ नहीं होगा... मैं भी भुखमरी की कगार पर हूं. मेरे पास आपको भेजने के लिए कुछ नहीं है लेकिन मैं कुछ व्यवस्था करने की कोशिश कर रहा हूं। अगर समय लगे या आपके पास कुछ न बचे तो घर चलाने के लिए अपने आभूषण बेच दें।”
शिक्षा की कमी के बावजूद सहानुभूति से भरपूर
रमाबाई अंबेडकर ने अपने पति के लिए शिक्षा के महत्व को समझा, ताकि वे बदलाव ला सकें और अपने लोगों को सदियों से सामना कर रहे प्रणालीगत भेदभाव से ऊपर उठा सकें। उन्होंने पूर्वाभास किया कि डॉ. अम्बेडकर के लिए भारत के बाहर के विद्वान विश्वविद्यालयों से शिक्षा अर्जित करना आवश्यक था।
हालाँकि रमाबाई ने स्वयं कोई औपचारिक शिक्षा प्राप्त नहीं की, लेकिन इसने उन्हें उत्पीड़ितों की दुर्दशा को समझने और समाज में मौजूद अन्याय को समझने से नहीं रोका। औपचारिक शिक्षा की कमी के बावजूद, यह उसकी बुद्धिमत्ता, अंतर्ज्ञान और अपने साथी मनुष्यों के प्रति सहानुभूति को दर्शाता है।
रमाबाई अंबेडकर का जीवन त्याग और पीड़ा से भरा था, लेकिन उन्हें मंदिरों में जाने से सांत्वना मिलती थी, कुछ ऐसा जो अंबेडकर उन्हें अपनी जाति के कारण होने वाले अपमान को रोकने के लिए करने से रोकने की कोशिश करते थे। रमाबाई की तीर्थयात्रा के लिए पंढरपुर जाने की तीव्र इच्छा थी, लेकिन उनकी दलित जाति के कारण उन्हें मंदिर में प्रवेश करने की अनुमति नहीं थी। इसने डॉ. अंबेडकर को अपनी पत्नी से वादा करने के लिए प्रेरित किया कि वह उनके लिए एक नया पंढरपुर बनाएंगे, जिसके परिणामस्वरूप अंततः उन्हें हिंदू धर्म छोड़ना पड़ा और बौद्ध धर्म अपनाना पड़ा। रमाबाई का 27 मई, 1935 को उनके घर पर लंबी बीमारी के बाद निधन हो गया।
बाबा साहेब ने यह सुनिश्चित किया कि उनका अंतिम संस्कार हिंदू रीति-रिवाजों के अनुसार किया जाए और उनका अंतिम संस्कार पारंपरिक हरे रंग की बजाय उनकी पसंदीदा सफेद साड़ी पहनकर किया गया। उनके निधन के बाद, अंबेडकर अपने कमरे में चले गए और पूरी रात रोते रहे और अपनी प्यारी पत्नी के निधन का शोक मनाया।
रमा बाई इतिहास में काफी हद तक अज्ञात हैं, उनके बारे में बहुत कम लिखा गया है।
[दलित इतिहास माह विशेष] भारत का पहला ऑन-कैंपस संविधान पार्क: भारतीय संविधान का मसौदा तैयार करने में बाबा साहेब अंबेडकर की कठिन यात्रा की स्मृति में एक जीवित स्मारक
डॉ. भीमराव अंबेडकर की पुस्तक, 'थॉट्स ऑन पाकिस्तान', उनकी प्रिय पत्नी रमाबाई के निधन के बाद 1941 में प्रकाशित हुई थी। अम्बेडकर ने यह पुस्तक उनके "हृदय की अच्छाई, उनके मन के बड़प्पन और उनके चरित्र की पवित्रता" की सराहना के रूप में और उनके द्वारा एक साथ सामना किए गए चुनौतीपूर्ण समय के दौरान उनके अटूट समर्थन के लिए समर्पित की। उन्होंने उन चिंताओं के दौरान उनके साथ-साथ उनके "शांत धैर्य और कष्ट सहने की तत्परता" को स्वीकार किया। अपनी पुस्तक में अम्बेडकर का अपनी पत्नी के प्रति समर्पण एक समाज सुधारक के रूप में उनके जीवन और कार्य पर उनके महत्वपूर्ण प्रभाव को दर्शाता है।
आज परिवार
रमा और बाबा साहेब की 5 संतानें हुईं लेकिन केवल एक बेटा यशवन्त ही जीवित बचा। अम्बेडकर के निधन के बाद, उनके बेटे यशवंत ने अपना जीवन बौद्ध धर्म और सामाजिक न्याय के लिए लड़ने के लिए समर्पित कर दिया। यशवंत के चार बच्चे थे - प्रकाश, राम, भीमराव और आनंदराज। प्रकाश वर्तमान में वंचित बहुजन अघाड़ी के अध्यक्ष के रूप में कार्यरत हैं, जिसने हाल ही में महाराष्ट्र में उद्धव ठाकरे की शिवसेना के साथ गठबंधन बनाया है। रमा की शादी शिक्षाविद आनंद तेलतुंबडे से हुई है, जिन्हें भीमा कोरेगांव मामले में गिरफ्तार किया गया था। भीमराव द बुद्धिस्ट सोसाइटी ऑफ इंडिया के कार्यकारी अध्यक्ष के रूप में कार्य करते हैं और एक सामाजिक संगठन समता सैनिक दल के अध्यक्ष भी हैं। अंततः, आनंदराज एक राजनीतिक संगठन रिपब्लिकन सेना के अध्यक्ष हैं। अम्बेडकर परिवार डॉ. भीमराव अम्बेडकर की विरासत को आगे बढ़ाते हुए भारत में सामाजिक और राजनीतिक परिवर्तन लाने में सक्रिय रहा है।
शारदा कबीर से लेकर सविता अम्बेडकर और माईसाहब तक
जबकि उनकी बाल वधू रमा ने कोई औपचारिक शिक्षा प्राप्त नहीं की थी, बाबा साहेब की दूसरी पत्नी सविता अम्बेडकर एक डॉक्टर और एक सामाजिक कार्यकर्ता थीं।
डॉ. सविता, जिनका मूल नाम शारदा कबीर था, का जन्म 1909 में रत्नागिरी जिले में एक मराठी ब्राह्मण परिवार में हुआ था। उनके पिता भारतीय चिकित्सा परिषद के रजिस्ट्रार थे। उन्होंने अपनी प्रारंभिक शिक्षा पुणे में प्राप्त की और 1937 में मुंबई के ग्रांट मेडिकल कॉलेज से एमबीबीएस की पढ़ाई पूरी की। उन्होंने गुजरात के एक अस्पताल में प्रथम श्रेणी चिकित्सा अधिकारी के रूप में काम किया, लेकिन स्वास्थ्य संबंधी चिंताओं के कारण उन्हें मुंबई लौटने के लिए मजबूर होना पड़ा।
सविता को 14 अप्रैल 1990 को तत्कालीन राष्ट्रपति आर वेंकटरमन द्वारा डॉ. अम्बेडकर की ओर से भारत रत्न प्राप्त हुआ
सविता आठ भाई-बहनों के एक बड़े परिवार से आती थी, जिनमें से छह ने अलग-अलग जातियों से विवाह किया था। उस समय एक मराठी ब्राह्मण परिवार के लिए यह एक असामान्य और प्रगतिशील रुख था। सविता ने कहा कि उनकी शिक्षा और प्रगतिशीलता के कारण उनके परिवार ने अंतरजातीय विवाह का विरोध नहीं किया।
1947 में, जब डॉ. अंबेडकर भारतीय संविधान का मसौदा तैयार कर रहे थे, तब उन्हें मधुमेह और उच्च रक्तचाप और न्यूरोपैथिक दर्द सहित कुछ स्वास्थ्य समस्याओं का सामना करना पड़ा, जिससे उनकी नींद प्रभावित हुई। इलाज कराने के लिए वह मुंबई गए, जहां उनकी पहली बार डॉ. शारदा कबीर से मुलाकात हुई। समय के साथ वे करीब आते गए और अंततः एक स्थायी बंधन बन गया।
"एक आत्मा ने दूसरी आत्मा को देखा..."
दोनों ने एक साल में लगभग 40-50 पत्रों का आदान-प्रदान किया। डॉ. अम्बेडकर और डॉ. शारदा कबीर, जिन्हें बाद में उनकी शादी के बाद सविता अम्बेडकर के नाम से जाना गया, में बुद्ध की शिक्षाओं के प्रति जुनून था। अपनी होने वाली दूसरी पत्नी को लिखे एक पत्र में डॉ. अम्बेडकर ने लिखा था, “एक आत्मा ने दूसरी आत्मा को देखा, दोनों ने एक समान पहचान पहचानी। इस तरह हमारे दिल मिले।” सविता ने बाद में इसे अपनी आत्मकथा- डॉ. अम्बेडकरांच्य सहवासात (1990) में याद किया, जिसका 30 साल बाद नदीम खान ने अंग्रेजी में अनुवाद किया और इसका शीर्षक 'बाबासाहेब: माई लाइफ विद डॉ. अम्बेडकर' (2022) रखा।
उनकी अलग-अलग सामाजिक पृष्ठभूमि, उम्र के अंतर और डॉ. अम्बेडकर की पुरानी बीमारियों के बावजूद, सविता अम्बेडकर ने उनके विवाह के प्रस्ताव को स्वीकार कर लिया। सविता ने अपनी किताब में लिखा, ''मेरे अंदर के डॉक्टर के प्रति असीम सहानुभूति जगी और मैंने डॉ. अंबेडकर के शादी के प्रस्ताव को स्वीकार कर लिया।'' अम्बेडकर एक देखभालकर्ता की तलाश में थे, लेकिन उन्हें सविता के रूप में एक साथी मिला। 1948 में दादासाहब गायकवाड़ को लिखे एक पत्र में अंबेडकर ने लिखा था, ''महिला नर्स रखना या सेवा के लिए घर की देखभाल करना, लोगों के मन में संदेह रहेगा, इसलिए शादी एक बेहतर तरीका है.'' लगभग एक साल तक एक-दूसरे को जानने के बाद, उन्होंने अंबेडकर के 57वें जन्मदिन के एक दिन बाद 15 अप्रैल, 1948 को शादी कर ली। 6 दिसंबर, 1956 को अंबेडकर की मृत्यु तक वे नौ साल तक एक साथ थे।
वह महिला जिसने बाबा साहेब का एक अलग पक्ष देखा
अपनी आत्मकथा में, सविता अम्बेडकर डॉ. अम्बेडकर के निजी जीवन की एक झलक पेश करती हैं, जो उनके पति के एक अलग पक्ष को प्रकाश में लाती है, जिसे अक्सर उनके सार्वजनिक व्यक्तित्व में अनदेखा कर दिया जाता है। वह बताती हैं कि कैसे डॉ. अंबेडकर उन्हें रोमांटिक पत्र लिखते थे, उन्हें फैशन का शौक था और कभी-कभी वह तय करते थे कि उन्हें क्या पहनना चाहिए। वह यह भी बताती हैं कि कैसे डॉ. अम्बेडकर एक कुशल रसोइया थे और उनके लिए स्वादिष्ट मटन करी तैयार करते थे। इसके अतिरिक्त, सविता ने खुलासा किया कि डॉ. अम्बेडकर को संगीत का शौक था और वह एक प्रशिक्षित वायलिन वादक थे। उन्होंने यह भी बताया कि कैसे उन्होंने मूर्तिकला में अपना हाथ आजमाया, जो उनके लिए एक आश्चर्यजनक खोज थी। अपने संस्मरण के माध्यम से, सविता अम्बेडकर ने डॉ. अम्बेडकर के बहुमुखी व्यक्तित्व पर प्रकाश डाला, उनकी रुचियों, कौशलों और विचित्रताओं पर प्रकाश डाला, जिसने उन्हें एक अद्वितीय और भरोसेमंद इंसान बनाया।
पुरस्कार विजेता अनुवादक नदीम खान एक साक्षात्कार में कहते हैं, "उस पल की मार्मिकता को देखिए जब जिस महिला को उन्होंने लगन से लंबे प्रेम पत्र लिखे, वह जब उन्हें नहलाती है तो एक माँ बन जाती है, और जब वह बहुत अस्वस्थ होते हैं तो एक डॉक्टर बन जाती है...।"
यहां तक कि अंबेडकर ने भी अपने जीवन में सविता की महत्वपूर्ण भूमिका को स्वीकार किया। डॉ. भीमराव अंबेडकर की आखिरी किताब द बुद्धा एंड हिज धम्म की एक अप्रकाशित प्रस्तावना में, उन्होंने अपने जीवन को 8 से 10 साल तक बढ़ाने का श्रेय उन्हें दिया।
बाबा साहेब की मौत का जिम्मेदार ठहराया
हालाँकि किसी दैत्य की छाया में रहना आसान नहीं था। अपने पति डॉ. अम्बेडकर के साथ बौद्ध धर्म में परिवर्तित होने के बावजूद, सविता को उनकी ब्राह्मण विरासत के कारण जांच का विषय बनाया गया था, और दलित-बौद्ध आंदोलन के प्रति उनकी प्रतिबद्धता के बारे में संदेह जताया गया था। इसके अलावा, सविता को उनके कुछ अनुयायियों से आरोपों का सामना करना पड़ा कि वह उनकी मौत के लिए जिम्मेदार थीं। इस घटना के कारण उनके बेटे यशवन्त के बीच इस बात को लेकर मतभेद पैदा हो गया कि उनकी विरासत को कौन आगे बढ़ाएगा।
सरकार ने अम्बेडकर की मृत्यु के कारणों की भी जाँच की और अंततः यह निष्कर्ष निकाला कि यह प्राकृतिक कारणों से हुई थी। 14 वर्षों तक गुमनामी में रहने के बाद, अंततः सविता को फिर से दलित जागरूकता से परिचित कराया गया। अम्बेडकरवादी उन्हें प्यार से माईसाहब कहते थे।
माईसाहब ने पुणे में सिम्बायोसिस सोसाइटी के डॉ. बाबासाहेब अम्बेडकर संग्रहालय और स्मारक की स्थापना में महत्वपूर्ण भूमिका निभाई। उन्होंने उदारतापूर्वक अपनी कई निजी वस्तुएँ स्मारक के लिए दान कर दीं। 2001 तक, वह हर साल बाबा साहेब की जन्म और मृत्यु वर्षगांठ पर संग्रहालय जाती थीं। लंबे समय तक बीमारी से जूझने के बाद मई 2003 में मुंबई के जेजे अस्पताल में सविता अंबेडकर की मृत्यु हो गई। निधन के समय वह 94 वर्ष की थीं।
जहां सविता ने उनके बाद के वर्षों में महत्वपूर्ण भूमिका निभाई, वहीं उनके प्रारंभिक जीवन में रमाबाई का योगदान अपरिहार्य था। दोनों महिलाओं ने एक ऐसे व्यक्ति के जीवन और करियर के पोषण और समर्थन में महत्वपूर्ण भूमिका निभाई, जो अपने जन्म और पृष्ठभूमि से ऊपर उठकर भारतीय समाज में सबसे प्रभावशाली शख्सियतों में से एक बन गया। उनका बलिदान, शक्ति और अटूट समर्थन निस्वार्थ प्रेम और भक्ति का प्रतीक है जो अक्सर महानता की छाया में किसी का ध्यान नहीं जाता है।
दमूकनायक की ओर से, हम इन दो महान महिलाओं को श्रद्धांजलि अर्पित करते हैं, जिनके प्यार और समर्थन को भारतीय इतिहास के इतिहास में हमेशा स्वीकार, सम्मान और याद किया जाएगा।
सन्दर्भ:
खान, एन. (2022)। बाबासाहेब: डॉ. अम्बेडकर के साथ मेरा जीवन। पेंगुइन पुस्तकें.
कपूर, एकता. (2022, 23 नवंबर।) "बाबा साहेब और सविता अम्बेडकर: एक असामान्य विवाह का चित्रण।" Eshe.in
लाखे, एम. (2022, 13 नवंबर)। सविता अम्बेडकर: दूसरे डॉ. अम्बेडकर जो एक विशालकाय व्यक्ति की छाया में रहते थे। [लेख]।
शर्मा, पी. (2023, 29 जनवरी)। कैसे अम्बेडकर के परिवार ने उनकी यात्रा में उनका साथ दिया। सप्ताह।
नंगसेल. (2020, 13 फरवरी)। रमाबाई अम्बेडकर: अपने आप में एक अग्रणी। भारत में नारीवाद.
एसटीपी संपादक (2022, 14 अप्रैल)। सविता अम्बेडकर कौन हैं? भारतीय संविधान के पिता की दूसरी पत्नी के बारे में अधिक जानकारी।
साभार: द मूकनायक
Kannada..
ಲೇಖನಗಳು ದಲಿತ ಸುದ್ದಿ ಇತಿಹಾಸ ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕೃತಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸುದ್ದಿ
[ದಲಿತ ಇತಿಹಾಸ ತಿಂಗಳು] ಬಾಬಾ ಸಾಹೇಬರ ಪಾಲುದಾರರು ಪ್ರಗತಿಯಲ್ಲಿದ್ದಾರೆ: ಅವರ ಚೇತರಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಪತ್ನಿಯರಾದ ರಮಾಬಾಯಿ ಮತ್ತು ಸವಿತಾ ಅವರ ಜೀವನದ ಒಂದು ನೋಟ
ಬಾಬಾ ಸಾಹೇಬ್ ಅಂಬೇಡ್ಕರ್ ಅವರ ಜೀವನದಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ಪಡೆದ ಇಬ್ಬರು ದೃಢನಿಶ್ಚಯ ಮಹಿಳೆಯರ ದಂತಕಥೆಗಳನ್ನು ದಲಿತ ಇತಿಹಾಸದ ಮಾಸದಲ್ಲಿ ಮೂಕನಾಯಕ್ ನಿಮಗೆ ಪ್ರಸ್ತುತಪಡಿಸುತ್ತಾರೆ, ಏಕೆಂದರೆ ಅವರ ಅಪಾರ ಪ್ರೀತಿ ಮತ್ತು ಬದ್ಧತೆಯು ಅವರ ಉದ್ದೇಶಗಳನ್ನು ಸಾಕಾರಗೊಳಿಸಲು ಅವರಿಗೆ ಸಹಾಯ ಮಾಡಿತು.
ಗೀತಾ ಸುನಿಲ್ ಪಿಳ್ಳೈ
"ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬ ಯಶಸ್ವಿ ಪುರುಷನ ಹಿಂದೆ ಒಬ್ಬ ಮಹಿಳೆ ನಿಂತಿದ್ದಾಳೆ" ಎಂಬ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಮಾತು ಭಾರತೀಯ ಸಂವಿಧಾನದ ಚತುರ ಶಿಲ್ಪಿ ಬಾಬಾ ಸಾಹೇಬ್ ಅಂಬೇಡ್ಕರ್ ಅವರಿಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಸತ್ಯವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ರಮಾ ಬಾಯಿ ಮತ್ತು ಸವಿತಾ ಇಬ್ಬರು ಗಮನಾರ್ಹ ಮಹಿಳೆಯರು ಅವನ ಜೀವನವನ್ನು ಗಾಢವಾಗಿ ಗುರುತಿಸಿದರು: ಅವರ ಇಬ್ಬರು ಹೆಂಡತಿಯರು, ಅವರು ಸಾಕಷ್ಟು ಕಷ್ಟಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರು. ಅವರು ಶ್ರಮದಾಯಕ ಜೀವನವನ್ನು ನಡೆಸಿದರು, ಮನೆಯ ಸಂಪೂರ್ಣ ಜವಾಬ್ದಾರಿಯನ್ನು ವಹಿಸಿಕೊಂಡರು, ಹೀಗೆ ಬಾಬಾ ಸಾಹೇಬರು ತುಳಿತಕ್ಕೊಳಗಾದ ಜಾತಿಗಳು ಮತ್ತು ಅಂಚಿನಲ್ಲಿರುವ ಜನರನ್ನು ಮೇಲಕ್ಕೆತ್ತುವ ಉದಾತ್ತ ಉದ್ದೇಶಕ್ಕಾಗಿ ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ತಮ್ಮನ್ನು ತಾವು ಅರ್ಪಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಅನುವು ಮಾಡಿಕೊಟ್ಟರು.
ಬಾಬಾ ಸಾಹೇಬ್ ಅವರ ವೈವಾಹಿಕ ಒಕ್ಕೂಟಗಳು ಆಕರ್ಷಕ ವೈರುಧ್ಯಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದವು. 15 ನೇ ವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ, ಅವರು ರಾಮನೊಂದಿಗೆ ದಾಂಪತ್ಯಕ್ಕೆ ಪ್ರವೇಶಿಸಿದರು, ಅವರ ಚಿಕ್ಕ ಮುಖವು ಕೇವಲ 8 ವರ್ಷವಾಗಿತ್ತು. ರಾಮ 1935 ರಲ್ಲಿ ನಿಧನರಾದರು, ಮತ್ತು ನಂತರ, ಆಕೆಯ ಅಕಾಲಿಕ ಮರಣದ ನಂತರ ಹದಿಮೂರು ವರ್ಷಗಳ ದುಃಖದ ನಂತರ, 1948 ರಲ್ಲಿ, ಬಾಬಾ ಸಾಹೇಬರು ಸವಿತಾ ಅವರನ್ನು ತಮ್ಮ ಒಡನಾಡಿಯಾಗಿ ತೆಗೆದುಕೊಂಡರು, ಅವರು ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಕುಟುಂಬದಿಂದ ಬಂದವರು, ಅವರು 18 ವರ್ಷಗಳು ಕಿರಿಯರಾಗಿದ್ದರು. ಬಾಬಾ ಸಾಹೇಬರು ತಮ್ಮ ಎರಡೂ ಸಂಗಾತಿಗಳನ್ನು ಅಮೂಲ್ಯವಾಗಿ ಪರಿಗಣಿಸಿದರು ಮತ್ತು ವಿವಿಧ ಹಂತಗಳಲ್ಲಿ ಅವರ ತ್ಯಾಗ ಮತ್ತು ಒಳನೋಟವನ್ನು ಶ್ಲಾಘಿಸಿದರು, ಅವರ ಯಶಸ್ಸಿನ ಹೆಚ್ಚಿನ ಕೊಡುಗೆಗಳು ಅವರ ಕೊಡುಗೆಗಳಿಗೆ ಕಾರಣವಾಗಿವೆ.
ರಾಮು ಮತ್ತು ಸಾಹೇಬ್: ಗೌರವ ಮತ್ತು ಸಮಾನತೆಯ ವಿವಾಹ
ಬಾಬಾ ಸಾಹೇಬ್ ಅಂಬೇಡ್ಕರ್ ಅವರ ಮೊದಲ ಪತ್ನಿ ರಮಾ ಬಾಯಿ ಇತಿಹಾಸಕ್ಕೆ ಅಪರಿಚಿತರಾಗಿದ್ದಾರೆ, ಅವರ ಗೌರವಾರ್ಥವಾಗಿ ಮಾಡಿದ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸಿ, ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಕನ್ನಡ ಮತ್ತು ಮರಾಠಿಯಲ್ಲಿ ಅವರ ಬಗ್ಗೆ ಸ್ವಲ್ಪ ಬರೆಯಲಾಗಿದೆ. ಡಾ. ಅಂಬೇಡ್ಕರ್ ರಮಾಬಾಯಿಯನ್ನು ಪ್ರೀತಿಯಿಂದ "ರಾಮು" ಎಂದು ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ, ಆದರೆ ಅವರು "ಸಾಹೇಬ್" ಎಂದು ಕರೆದರು. ರಮಾ ಬಾಯಿ, ಅಥವಾ ತಾಯಿ ರಾಮ ಅವರು ಇಂದು ಪ್ರೀತಿಯಿಂದ ನೆನಪಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ, ಸದ್ದಿಲ್ಲದೆ ಭಾರತೀಯ ಸಂವಿಧಾನದ ಶಿಲ್ಪಿಯ ಅಚಲ ಬೆಂಬಲಕ್ಕೆ ನಿಂತರು.
ರಮಾಬಾಯಿ ಅಂಬೇಡ್ಕರ್ ಅವರು ಫೆಬ್ರವರಿ 7, 1898 ರಂದು ವಿನಮ್ರ ಕುಟುಂಬದಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದರು. ಅವರು ಭಿಕು ದಾತ್ರೆ ವಲಂಕರ್ ಮತ್ತು ರುಕ್ಮಿಣಿಯವರ ಎರಡನೇ ಮಗಳು ಮತ್ತು ಅವರ ಒಡಹುಟ್ಟಿದವರಾದ ಗೋರಾಬಾಯಿ, ಮೀರಾಬಾಯಿ ಮತ್ತು ಶಂಕರ್ ಅವರೊಂದಿಗೆ ದಾಭೋಲ್ ಬಳಿಯ ವಲಂಗ್ ಗ್ರಾಮದ ಮಹಾಪುರ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ದುರದೃಷ್ಟವಶಾತ್, ರಮಾಬಾಯಿ ಬಾಲ್ಯದಲ್ಲಿ ತನ್ನ ತಾಯಿಯನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಂಡರು, ನಂತರ ಅವರ ತಂದೆ ಭಿಕು, ಕೆಲವು ವರ್ಷಗಳ ನಂತರ. ಒಡಹುಟ್ಟಿದವರನ್ನು ನಂತರ ಬಾಂಬೆಯಲ್ಲಿ ಅವರ ಚಿಕ್ಕಪ್ಪರಾದ ವಲಂಕರ್ ಮತ್ತು ಗೋವಿಂದ್ಪುರ್ಕರ್ ಅವರು ಬೆಳೆಸಿದರು.
1906 ರಲ್ಲಿ ಬೈಕುಲ್ಲಾ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಸರಳ ಸಮಾರಂಭದಲ್ಲಿ ರಮಾಬಾಯಿ ಡಾ. ಭೀಮರಾವ್ ಅಂಬೇಡ್ಕರ್ ಅವರನ್ನು ಭೇಟಿಯಾದರು ಮತ್ತು ವಿವಾಹವಾದರು. ಮದುವೆಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಇಬ್ಬರೂ ತುಂಬಾ ಚಿಕ್ಕವರಾಗಿದ್ದರು. ಅವರ ಮದುವೆಯ ರಾತ್ರಿ, ವರ ಮತ್ತು ಅವರ ಕುಟುಂಬವು ತೆರೆದ ವಿಶಾಲವಾದ ಮೂಲೆಯಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ವಧುವಿನ ಕುಟುಂಬವು ಇನ್ನೊಂದು ಮೂಲೆಯಲ್ಲಿ ವಾಸ್ತವ್ಯ ಹೂಡಿತ್ತು ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ.
ಅವರ ವೈವಾಹಿಕ ಬಂಧವು ಅವರ ಶೈಕ್ಷಣಿಕ ಅರ್ಹತೆಗಳಲ್ಲಿ ಭಿನ್ನಾಭಿಪ್ರಾಯಗಳಿದ್ದರೂ ಗೌರವ ಮತ್ತು ಸಮಾನತೆಯದ್ದಾಗಿತ್ತು, ಇದು ಡಾ.ಅಂಬೇಡ್ಕರ್ ಅವರ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಜೀವನದಲ್ಲಿಯೂ ಕನ್ನಡಿಯಾಗಿತ್ತು. ಅವರಿಗೆ ಯಶವಂತ್, ಗಂಗಾಧರ್, ರಮೇಶ್ ಮತ್ತು ರಾಜರತ್ನ ಎಂಬ ನಾಲ್ವರು ಗಂಡುಮಕ್ಕಳು ಮತ್ತು ಒಬ್ಬ ಮಗಳು ಇಂದೂ ಇದ್ದರು. ದುರದೃಷ್ಟವಶಾತ್, ಯಶವಂತ ಅಂಬೇಡ್ಕರ್ ಮಾತ್ರ ಪ್ರೌಢಾವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ ಬದುಕುಳಿದರು, ಉಳಿದ ನಾಲ್ಕು ಮಕ್ಕಳು ಶೈಶವಾವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ ನಿಧನರಾದರು.
ರಮಾಬಾಯಿ ದೊಡ್ಡ ಆರ್ಥಿಕ ಸಂಕಷ್ಟಗಳನ್ನು ಎದುರಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ತಮ್ಮ ಮಕ್ಕಳನ್ನು ಪೂರೈಸಲು ಸಹ ಹೆಣಗಾಡುತ್ತಿದ್ದರು. 1921 ರಲ್ಲಿ ರಮಾಬಾಯಿಯವರಿಗೆ ಬರೆದ ಪತ್ರದಲ್ಲಿ, ಅಂಬೇಡ್ಕರ್ ಅವರು ಅನಾರೋಗ್ಯದಿಂದ ಬಳಲುತ್ತಿರುವ ತಮ್ಮ ಮಗ ಗಂಗಾಧರನ ಬಗ್ಗೆ ತಮ್ಮ ಕಳವಳವನ್ನು ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಿದರು ಮತ್ತು ರಮಾಬಾಯಿಯು ತನ್ನಲ್ಲಿ ನಂಬಿಕೆಯನ್ನು ಹೊಂದಬೇಕೆಂದು ಒತ್ತಾಯಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಅದು ಏನೂ ಆಗುವುದಿಲ್ಲ ಎಂದು ಚಿಂತಿಸಬೇಡಿ. ಅವರು ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ, “ನಿಮ್ಮ ಮೇಲೆ ನಂಬಿಕೆ ಇಡಿ. ಚಿಂತೆಯು ಯಾವುದಕ್ಕೂ ಕಾರಣವಾಗುವುದಿಲ್ಲ ... ನಾನಿನ್ನೂ ಹಸಿವಿನ ಅಂಚಿನಲ್ಲಿದ್ದೇನೆ. ನಿಮಗೆ ಕಳುಹಿಸಲು ನನ್ನ ಬಳಿ ಏನೂ ಇಲ್ಲ ಆದರೆ ನಾನು ಏನನ್ನಾದರೂ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಮಾಡಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸುತ್ತಿದ್ದೇನೆ. ಸಮಯ ತೆಗೆದುಕೊಂಡರೆ ಅಥವಾ ನಿಮ್ಮ ಬಳಿ ಏನೂ ಉಳಿದಿಲ್ಲದಿದ್ದರೆ, ಮನೆಯನ್ನು ನಡೆಸಲು ನಿಮ್ಮ ಆಭರಣಗಳನ್ನು ಮಾರಾಟ ಮಾಡಿ.
ಶಿಕ್ಷಣದ ಕೊರತೆಯಿದ್ದರೂ ಸಹಾನುಭೂತಿ ತುಂಬಿದೆ
ರಮಾಬಾಯಿ ಅಂಬೇಡ್ಕರ್ ಅವರು ತಮ್ಮ ಪತಿಗೆ ಶಿಕ್ಷಣದ ಮಹತ್ವವನ್ನು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಂಡರು, ಬದಲಾವಣೆಯನ್ನು ತರಲು ಮತ್ತು ತಮ್ಮ ಜನರನ್ನು ಶತಮಾನಗಳಿಂದ ಎದುರಿಸುತ್ತಿರುವ ವ್ಯವಸ್ಥಿತ ತಾರತಮ್ಯದಿಂದ ಮೇಲಕ್ಕೆತ್ತಿದರು. ಡಾ. ಅಂಬೇಡ್ಕರ್ ಅವರು ಭಾರತದ ಹೊರಗಿನ ವಿದ್ವತ್ಪೂರ್ಣ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯಗಳಿಂದ ತಮ್ಮ ಶಿಕ್ಷಣವನ್ನು ಗಳಿಸುವುದು ಅಗತ್ಯವೆಂದು ಅವರು ಮುನ್ಸೂಚಿಸಿದರು.
ರಮಾಬಾಯಿ ಸ್ವತಃ ಯಾವುದೇ ಔಪಚಾರಿಕ ಶಿಕ್ಷಣವನ್ನು ಪಡೆಯದಿದ್ದರೂ, ಶೋಷಿತರ ಕಷ್ಟಗಳನ್ನು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲು ಮತ್ತು ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಇರುವ ಅನ್ಯಾಯಗಳನ್ನು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲು ಅದು ಅವಳನ್ನು ತಡೆಯಲಿಲ್ಲ. ಇದು ಅವಳ ಔಪಚಾರಿಕ ಶಿಕ್ಷಣದ ಕೊರತೆಯ ಹೊರತಾಗಿಯೂ, ಅವಳ ಬುದ್ಧಿವಂತಿಕೆ, ಅಂತಃಪ್ರಜ್ಞೆ ಮತ್ತು ತನ್ನ ಸಹ ಮಾನವರ ಕಡೆಗೆ ಸಹಾನುಭೂತಿಯನ್ನು ಹೇಳುತ್ತದೆ.
ರಮಾಬಾಯಿ ಅಂಬೇಡ್ಕರ್ ಅವರ ಜೀವನವು ತ್ಯಾಗ ಮತ್ತು ಸಂಕಟದಿಂದ ಗುರುತಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ, ಆದರೆ ಅವರು ದೇವಾಲಯಗಳಿಗೆ ಭೇಟಿ ನೀಡುವುದರಲ್ಲಿ ಸಾಂತ್ವನವನ್ನು ಕಂಡುಕೊಂಡರು, ಅವರ ಜಾತಿಯು ತರಬಹುದಾದ ಅವಮಾನವನ್ನು ತಡೆಯಲು ಅಂಬೇಡ್ಕರ್ ಅವರು ಅವಳನ್ನು ತಡೆಯಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸುತ್ತಾರೆ. ರಮಾಬಾಯಿ ಅವರಿಗೆ ತೀರ್ಥಯಾತ್ರೆಗಾಗಿ ಪಂಢರಪುರಕ್ಕೆ ಭೇಟಿ ನೀಡುವ ಬಲವಾದ ಆಸೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರು, ಆದರೆ ಅವರ ದಲಿತ ಜಾತಿಯ ಕಾರಣದಿಂದ ಅವರಿಗೆ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸಲು ಅವಕಾಶವಿರಲಿಲ್ಲ. ಇದು ಡಾ. ಅಂಬೇಡ್ಕರ್ ಅವರ ಪತ್ನಿಗೆ ಹೊಸ ಪಂಢರಪುರವನ್ನು ರಚಿಸುವುದಾಗಿ ಭರವಸೆ ನೀಡಲು ಪ್ರೇರೇಪಿಸಿತು, ಅಂತಿಮವಾಗಿ ಅವರು ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮವನ್ನು ತೊರೆದು ಬೌದ್ಧ ಧರ್ಮವನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸಲು ಕಾರಣವಾಯಿತು. ರಮಾಬಾಯಿ ತಮ್ಮ ಮನೆಯಲ್ಲಿ ದೀರ್ಘಕಾಲದ ಅನಾರೋಗ್ಯದ ನಂತರ ಮೇ 27, 1935 ರಂದು ನಿಧನರಾದರು.
ಬಾಬಾ ಸಾಹೇಬ್ ಅವರು ಹಿಂದೂ ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳ ಪ್ರಕಾರ ಆಕೆಯ ಅಂತಿಮ ವಿಧಿಗಳನ್ನು ನೆರವೇರಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಹಸಿರು ಬದಲಿಗೆ ಅವಳ ನೆಚ್ಚಿನ ಬಿಳಿ ಸೀರೆಯನ್ನು ಧರಿಸಿ ಅಂತ್ಯಕ್ರಿಯೆ ನಡೆಸಿದರು. ಆಕೆಯ ಮರಣದ ನಂತರ, ಅಂಬೇಡ್ಕರ್ ಅವರು ತಮ್ಮ ಕೋಣೆಗೆ ನಿವೃತ್ತರಾದರು ಮತ್ತು ರಾತ್ರಿಯಿಡೀ ಅಳುತ್ತಿದ್ದರು, ಅವರ ಪ್ರೀತಿಯ ಹೆಂಡತಿಯನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಂಡರು.
ರಮಾ ಬಾಯಿ ಇತಿಹಾಸಕ್ಕೆ ಹೆಚ್ಚು ತಿಳಿದಿಲ್ಲ, ಅವರ ಬಗ್ಗೆ ಸ್ವಲ್ಪ ಬರೆಯಲಾಗಿದೆ.
[ದಲಿತ ಇತಿಹಾಸ ತಿಂಗಳ ವಿಶೇಷ] ಭಾರತದ ಮೊದಲ ಕ್ಯಾಂಪಸ್ ಸಂವಿಧಾನ ಉದ್ಯಾನವನ: ಭಾರತೀಯ ಸಂವಿಧಾನವನ್ನು ರಚಿಸುವಲ್ಲಿ ಬಾಬಾ ಸಾಹೇಬ್ ಅಂಬೇಡ್ಕರ್ ಅವರ ಪ್ರಯಾಸಕರ ಪ್ರಯಾಣವನ್ನು ಸ್ಮರಿಸುವ ಜೀವಂತ ಸ್ಮಾರಕ
ಡಾ.ಭೀಮರಾವ್ ಅಂಬೇಡ್ಕರ್ ಅವರ ‘ಥಾಟ್ಸ್ ಆನ್ ಪಾಕಿಸ್ತಾನ್’ ಪುಸ್ತಕವು 1941 ರಲ್ಲಿ ಅವರ ಪ್ರೀತಿಯ ಪತ್ನಿ ರಮಾಬಾಯಿ ಅವರ ನಿಧನದ ನಂತರ ಪ್ರಕಟವಾಯಿತು. ಅಂಬೇಡ್ಕರ್ ಅವರು ಈ ಪುಸ್ತಕವನ್ನು ಅವರ "ಹೃದಯದ ಒಳ್ಳೆಯತನ, ಅವಳ ಮನಸ್ಸಿನ ಉದಾತ್ತತೆ ಮತ್ತು ಅವಳ ಚಾರಿತ್ರ್ಯದ ಪರಿಶುದ್ಧತೆಗೆ" ಮೆಚ್ಚುಗೆಯ ಸಂಕೇತವಾಗಿ ಅರ್ಪಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಅವರು ಒಟ್ಟಿಗೆ ಎದುರಿಸಿದ ಸವಾಲಿನ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಅವಳ ಅಚಲ ಬೆಂಬಲಕ್ಕಾಗಿ. ಅವರು ಎದುರಿಸಿದ ಚಿಂತೆಗಳ ಮೂಲಕ ಅವಳ "ತಂಪಾದ ಧೈರ್ಯ ಮತ್ತು ಬಳಲುತ್ತಿರುವ ಸಿದ್ಧತೆ" ಯನ್ನು ಅವನು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡನು. ಅಂಬೇಡ್ಕರ್ ಅವರು ತಮ್ಮ ಪುಸ್ತಕದಲ್ಲಿ ಅವರ ಪತ್ನಿಗೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದ ಸಮರ್ಪಣೆಯು ಸಮಾಜ ಸುಧಾರಕರಾಗಿ ಅವರ ಜೀವನ ಮತ್ತು ಕೆಲಸದ ಮೇಲೆ ಅವರು ಬೀರಿದ ಮಹತ್ವದ ಪ್ರಭಾವವನ್ನು ಪ್ರತಿಬಿಂಬಿಸುತ್ತದೆ.
ಇಂದು ಕುಟುಂಬ
ರಾಮ ಮತ್ತು ಬಾಬಾ ಸಾಹೇಬರಿಗೆ 5 ಮಕ್ಕಳಿದ್ದರು ಆದರೆ ಒಬ್ಬ ಮಗ ಯಶವಂತ ಮಾತ್ರ ಬದುಕುಳಿದರು. ಅಂಬೇಡ್ಕರ್ ಅವರ ನಿಧನದ ನಂತರ, ಅವರ ಮಗ ಯಶವಂತ್ ಬೌದ್ಧ ಧರ್ಮಕ್ಕೆ ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕ ನ್ಯಾಯಕ್ಕಾಗಿ ಹೋರಾಡಲು ತಮ್ಮ ಜೀವನವನ್ನು ಮುಡಿಪಾಗಿಟ್ಟರು. ಯಶವಂತನಿಗೆ ಪ್ರಕಾಶ್, ರಾಮ, ಭೀಮರಾವ್ ಮತ್ತು ಆನಂದರಾಜ್ ಎಂಬ ನಾಲ್ಕು ಮಕ್ಕಳಿದ್ದರು. ಪ್ರಕಾಶ್ ಪ್ರಸ್ತುತ ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರದಲ್ಲಿ ಉದ್ಧವ್ ಠಾಕ್ರೆ ಅವರ ಶಿವಸೇನೆಯೊಂದಿಗೆ ಮೈತ್ರಿ ಮಾಡಿಕೊಂಡಿರುವ ವಂಚಿತ್ ಬಹುಜನ ಅಘಾಡಿ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಭೀಮಾ ಕೋರೆಗಾಂವ್ ಪ್ರಕರಣದಲ್ಲಿ ಬಂಧಿತರಾಗಿರುವ ಶಿಕ್ಷಣ ತಜ್ಞ ಆನಂದ್ ತೇಲ್ತುಂಬ್ಡೆ ಅವರನ್ನು ರಾಮ ವಿವಾಹವಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಭೀಮರಾವ್ ದಿ ಬೌದ್ಧ ಸೊಸೈಟಿ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾದ ಕಾರ್ಯಾಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ ಮತ್ತು ಸಮಾಜ ಸಂಘಟನೆಯಾದ ಸಮತಾ ಸೈನಿಕ್ ದಳದ ಅಧ್ಯಕ್ಷರೂ ಆಗಿದ್ದಾರೆ. ಅಂತಿಮವಾಗಿ, ಆನಂದರಾಜ್ ಅವರು ರಾಜಕೀಯ ಸಂಘಟನೆಯಾದ ರಿಪಬ್ಲಿಕನ್ ಸೇನೆಯ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಅಂಬೇಡ್ಕರ್ ಕುಟುಂಬವು ಡಾ. ಭೀಮರಾವ್ ಅಂಬೇಡ್ಕರ್ ಅವರ ಪರಂಪರೆಯನ್ನು ಮುಂದುವರೆಸಿಕೊಂಡು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಸಾಮಾಜಿಕ ಮತ್ತು ರಾಜಕೀಯ ಬದಲಾವಣೆಯನ್ನು ಅನುಸರಿಸುವಲ್ಲಿ ಸಕ್ರಿಯವಾಗಿದೆ.
ಶಾರದಾ ಕಬೀರರಿಂದ ಹಿಡಿದು ಸವಿತಾ ಅಂಬೇಡ್ಕರ್ ವರೆಗೆ ಮೈಸಾಹೇಬರು
ಅವರ ಬಾಳ ವಧು ರಮಾ ಅವರು ಯಾವುದೇ ಔಪಚಾರಿಕ ಶಿಕ್ಷಣವನ್ನು ಪಡೆಯದಿದ್ದರೂ, ಬಾಬಾ ಸಾಹೇಬ್ ಅವರ ಎರಡನೇ ಪತ್ನಿ ಸವಿತಾ ಅಂಬೇಡ್ಕರ್ ಅವರು ವೈದ್ಯೆ ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕ ಕಾರ್ಯಕರ್ತೆಯಾಗಿದ್ದರು.
ಡಾ. ಸವಿತಾ, ಮೂಲತಃ ಶಾರದ ಕಬೀರ್, 1909 ರಲ್ಲಿ ರತ್ನಗಿರಿ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಮರಾಠಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಕುಟುಂಬದಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದರು. ಅವರ ತಂದೆ ಭಾರತೀಯ ವೈದ್ಯಕೀಯ ಮಂಡಳಿಯ ರಿಜಿಸ್ಟ್ರಾರ್ ಆಗಿದ್ದರು. ಅವರು ಪುಣೆಯಲ್ಲಿ ತನ್ನ ಆರಂಭಿಕ ಶಿಕ್ಷಣವನ್ನು ಪಡೆದರು ಮತ್ತು 1937 ರಲ್ಲಿ ಮುಂಬೈನ ಗ್ರಾಂಟ್ ಮೆಡಿಕಲ್ ಕಾಲೇಜಿನಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ MBBS ಅನ್ನು ಪೂರ್ಣಗೊಳಿಸಿದರು. ಅವರು ಗುಜರಾತ್ನ ಆಸ್ಪತ್ರೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಥಮ ದರ್ಜೆ ವೈದ್ಯಕೀಯ ಅಧಿಕಾರಿಯಾಗಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದರು ಆದರೆ ಅವರ ಆರೋಗ್ಯದ ಕಾಳಜಿಯಿಂದಾಗಿ ಮುಂಬೈಗೆ ಮರಳಬೇಕಾಯಿತು.
1990 ರ ಏಪ್ರಿಲ್ 14 ರಂದು ಅಂದಿನ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ ಆರ್ ವೆಂಕಟರಾಮನ್ ಅವರಿಂದ ಡಾ ಅಂಬೇಡ್ಕರ್ ಪರವಾಗಿ ಭಾರತ ರತ್ನವನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸಿದ ಸವಿತಾ
ಸವಿತಾ ಎಂಟು ಒಡಹುಟ್ಟಿದವರ ದೊಡ್ಡ ಕುಟುಂಬದಿಂದ ಬಂದವರು, ಅವರಲ್ಲಿ ಆರು ಮಂದಿ ವಿವಿಧ ಜಾತಿಗಳ ಪಾಲುದಾರರನ್ನು ವಿವಾಹವಾದರು. ಇದು ಆ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಮರಾಠಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಕುಟುಂಬಕ್ಕೆ ಅಸಾಮಾನ್ಯ ಮತ್ತು ಪ್ರಗತಿಪರ ನಿಲುವಾಗಿತ್ತು. ಅವರ ಶಿಕ್ಷಣ ಮತ್ತು ಪ್ರಗತಿಪರತೆಯಿಂದಾಗಿ ಅವರ ಕುಟುಂಬ ಅಂತರ್ಜಾತಿ ವಿವಾಹಗಳನ್ನು ವಿರೋಧಿಸಲಿಲ್ಲ ಎಂದು ಸವಿತಾ ಗಮನಿಸಿದರು.
1947 ರಲ್ಲಿ, ಡಾ. ಅಂಬೇಡ್ಕರ್ ಅವರು ಭಾರತೀಯ ಸಂವಿಧಾನವನ್ನು ರಚಿಸುವ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ಅವರು ಮಧುಮೇಹ ಮತ್ತು ಅಧಿಕ ರಕ್ತದೊತ್ತಡ ಸೇರಿದಂತೆ ಕೆಲವು ಆರೋಗ್ಯ ಸಮಸ್ಯೆಗಳನ್ನು ಎದುರಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಅವರ ನಿದ್ರೆಯ ಮೇಲೆ ಪರಿಣಾಮ ಬೀರುವ ನರರೋಗ ನೋವು. ಚಿಕಿತ್ಸೆ ಪಡೆಯಲು ಅವರು ಮುಂಬೈಗೆ ಹೋದರು, ಅಲ್ಲಿ ಅವರು ಡಾ. ಶಾರದ ಕಬೀರ್ ಅವರನ್ನು ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಭೇಟಿಯಾದರು. ಅವರು ಕಾಲಾನಂತರದಲ್ಲಿ ಹತ್ತಿರವಾದರು ಮತ್ತು ಅಂತಿಮವಾಗಿ ಶಾಶ್ವತವಾದ ಬಂಧವನ್ನು ರಚಿಸಿದರು.
"ಒಂದು ಆತ್ಮವು ಇನ್ನೊಂದು ಆತ್ಮವನ್ನು ನೋಡಿದೆ..."
ಒಂದು ವರ್ಷದಲ್ಲಿ ಇಬ್ಬರೂ ಸುಮಾರು 40-50 ಪತ್ರಗಳನ್ನು ವಿನಿಮಯ ಮಾಡಿಕೊಂಡರು. ಡಾ. ಅಂಬೇಡ್ಕರ್ ಮತ್ತು ಡಾ. ಶಾರದ ಕಬೀರ್, ನಂತರ ತಮ್ಮ ಮದುವೆಯ ನಂತರ ಸವಿತಾ ಅಂಬೇಡ್ಕರ್ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಟ್ಟರು, ಬುದ್ಧನ ಬೋಧನೆಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಉತ್ಸಾಹವನ್ನು ಹಂಚಿಕೊಂಡರು. ಶೀಘ್ರದಲ್ಲೇ ಎರಡನೇ ಪತ್ನಿಯಾಗಲಿರುವ ಡಾ. ಅಂಬೇಡ್ಕರ್ ಅವರಿಗೆ ಬರೆದ ಪತ್ರದಲ್ಲಿ, “ಒಂದು ಆತ್ಮವು ಇನ್ನೊಂದು ಆತ್ಮವನ್ನು ನೋಡಿದೆ, ಇಬ್ಬರೂ ಸಾಮಾನ್ಯ ಗುರುತನ್ನು ಗುರುತಿಸಿದ್ದಾರೆ. ನಮ್ಮ ಹೃದಯಗಳು ಈ ರೀತಿ ಭೇಟಿಯಾದವು. ಸವಿತಾ ನಂತರ ಇದನ್ನು ತಮ್ಮ ಆತ್ಮಚರಿತ್ರೆ- ಡಾ. ಅಂಬೇಡ್ಕರ್ಅಂಚ್ಯಾ ಸಹವಾಸಾತ್ (1990) ನಲ್ಲಿ ನೆನಪಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ, ಇದನ್ನು 30 ವರ್ಷಗಳ ನಂತರ ನದೀಮ್ ಖಾನ್ ಅವರು ಇಂಗ್ಲಿಷ್ಗೆ ಅನುವಾದಿಸಿದ್ದಾರೆ ಮತ್ತು 'ಬಾಬಾಸಾಹೇಬ್: ಮೈ ಲೈಫ್ ವಿತ್ ಡಾ ಅಂಬೇಡ್ಕರ್' (2022).
ಅವರ ವಿಭಿನ್ನ ಸಾಮಾಜಿಕ ಹಿನ್ನೆಲೆ, ವಯಸ್ಸಿನ ವ್ಯತ್ಯಾಸ ಮತ್ತು ಡಾ. ಅಂಬೇಡ್ಕರ್ ಅವರ ದೀರ್ಘಕಾಲದ ಕಾಯಿಲೆಗಳ ಹೊರತಾಗಿಯೂ, ಸವಿತಾ ಅಂಬೇಡ್ಕರ್ ಅವರ ಮದುವೆಯ ಪ್ರಸ್ತಾಪವನ್ನು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡರು. "ನನ್ನಲ್ಲಿರುವ ವೈದ್ಯರಿಗೆ ಮಿತಿಯಿಲ್ಲದ ಸಹಾನುಭೂತಿ ಉಂಟಾಯಿತು, ಮತ್ತು ನಾನು ಡಾ. ಅಂಬೇಡ್ಕರ್ ಅವರ ಮದುವೆಯ ಪ್ರಸ್ತಾಪವನ್ನು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡೆ" ಎಂದು ಸವಿತಾ ತಮ್ಮ ಪುಸ್ತಕದಲ್ಲಿ ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ. ಅಂಬೇಡ್ಕರ್ ಅವರು ಆರೈಕೆದಾರರನ್ನು ಹುಡುಕುತ್ತಿದ್ದರು, ಆದರೆ ಬದಲಿಗೆ ಸವಿತಾ ಅವರ ಜೊತೆಗಾರನನ್ನು ಕಂಡುಕೊಂಡರು. 1948 ರಲ್ಲಿ ದಾದಾಸಾಹೇಬ್ ಗಾಯಕವಾಡ ಅಂಬೇಡ್ಕರ್ ಅವರಿಗೆ ಬರೆದ ಪತ್ರದಲ್ಲಿ, "ಮಹಿಳೆ ದಾದಿಯನ್ನು ಇರಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಅಥವಾ ಸೇವೆಗಾಗಿ ಮನೆಯನ್ನು ನೋಡಿಕೊಳ್ಳಲು, ಜನರ ಮನಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಅನುಮಾನವಿರುತ್ತದೆ, ಆದ್ದರಿಂದ ಮದುವೆಯೇ ಉತ್ತಮ ಮಾರ್ಗವಾಗಿದೆ." ಒಬ್ಬರಿಗೊಬ್ಬರು ಪರಿಚಯವಾದ ಸುಮಾರು ಒಂದು ವರ್ಷದ ನಂತರ, ಅವರು ಏಪ್ರಿಲ್ 15, 1948 ರಂದು ಅಂಬೇಡ್ಕರ್ ಅವರ 57 ನೇ ಹುಟ್ಟುಹಬ್ಬದ ಒಂದು ದಿನದ ನಂತರ ವಿವಾಹವಾದರು. ಡಿಸೆಂಬರ್ 6, 1956 ರಂದು ಅಂಬೇಡ್ಕರ್ ಅವರು ಸಾಯುವವರೆಗೂ ಅವರು ಒಂಬತ್ತು ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ಒಟ್ಟಿಗೆ ಇದ್ದರು.
ಬಾಬಾ ಸಾಹೇಬರ ವಿಭಿನ್ನ ಮುಖವನ್ನು ಕಂಡ ಮಹಿಳೆ
ಸವಿತಾ ಅಂಬೇಡ್ಕರ್ ತಮ್ಮ ಆತ್ಮಚರಿತ್ರೆಯಲ್ಲಿ ಡಾ. ಅಂಬೇಡ್ಕರ್ ಅವರ ವೈಯಕ್ತಿಕ ಜೀವನದ ಒಂದು ನೋಟವನ್ನು ನೀಡುತ್ತಾರೆ, ಅವರ ಪತಿಯ ವಿಭಿನ್ನ ಮುಖವನ್ನು ಬೆಳಕಿಗೆ ತರುತ್ತಾರೆ, ಇದನ್ನು ಅವರ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಕಡೆಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಡಾ. ಅಂಬೇಡ್ಕರ್ ತನಗೆ ಹೇಗೆ ಪ್ರಣಯ ಪತ್ರಗಳನ್ನು ಬರೆದರು, ಫ್ಯಾಷನ್ನಲ್ಲಿ ಅಭಿರುಚಿ ಹೊಂದಿದ್ದರು ಮತ್ತು ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ತಾನು ಏನು ಧರಿಸಬೇಕೆಂದು ನಿರ್ದೇಶಿಸಿದರು ಎಂಬುದನ್ನು ಅವರು ಹಂಚಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ. ಡಾ. ಅಂಬೇಡ್ಕರ್ ಅವರು ನುರಿತ ಅಡುಗೆಯವರು ಮತ್ತು ತನಗಾಗಿ ರುಚಿಕರವಾದ ಮಟನ್ ಕರಿಯನ್ನು ಹೇಗೆ ತಯಾರಿಸುತ್ತಿದ್ದರು ಎಂಬುದನ್ನು ಅವರು ವಿವರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಹೆಚ್ಚುವರಿಯಾಗಿ, ಡಾ. ಅಂಬೇಡ್ಕರ್ ಸಂಗೀತದ ಬಗ್ಗೆ ಒಲವು ಹೊಂದಿದ್ದರು ಮತ್ತು ತರಬೇತಿ ಪಡೆದ ಪಿಟೀಲು ವಾದಕರಾಗಿದ್ದರು ಎಂದು ಸವಿತಾ ಬಹಿರಂಗಪಡಿಸುತ್ತಾರೆ. ಅವನು ಶಿಲ್ಪಕಲೆಯಲ್ಲಿ ತನ್ನ ಕೈಯನ್ನು ಹೇಗೆ ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದನು ಎಂಬುದನ್ನು ಅವಳು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತಾಳೆ, ಅದು ಅವಳಿಗೆ ಆಶ್ಚರ್ಯಕರ ಆವಿಷ್ಕಾರವಾಗಿತ್ತು. ತಮ್ಮ ಆತ್ಮಚರಿತ್ರೆಯ ಮೂಲಕ, ಸವಿತಾ ಅಂಬೇಡ್ಕರ್ ಅವರು ಡಾ. ಅಂಬೇಡ್ಕರ್ ಅವರ ಬಹುಮುಖ ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವದ ಮೇಲೆ ಬೆಳಕು ಚೆಲ್ಲುತ್ತಾರೆ, ಅವರ ಆಸಕ್ತಿಗಳು, ಕೌಶಲ್ಯಗಳು ಮತ್ತು ಚಮತ್ಕಾರಗಳನ್ನು ಎತ್ತಿ ತೋರಿಸುತ್ತಾರೆ, ಅದು ಅವರನ್ನು ಅನನ್ಯ ಮತ್ತು ಸಾಪೇಕ್ಷ ಮಾನವನನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಿದೆ.
ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಪುರಸ್ಕೃತ ಅನುವಾದಕ ನದೀಮ್ ಖಾನ್ ಸಂದರ್ಶನವೊಂದರಲ್ಲಿ ಹೇಳುತ್ತಾರೆ, "ತಾನು ಶ್ರದ್ಧೆಯಿಂದ ದೀರ್ಘ ಪ್ರೇಮ ಪತ್ರಗಳನ್ನು ಬರೆದ ಮಹಿಳೆ ಸ್ನಾನ ಮಾಡುವಾಗ ತಾಯಿಯಾಗುತ್ತಾಳೆ ಮತ್ತು ಅವನು ತುಂಬಾ ಅಸ್ವಸ್ಥನಾಗಿದ್ದಾಗ ವೈದ್ಯಳಾಗುವ ಕ್ಷಣದ ಕಟುವಾದವನ್ನು ನೋಡಿ..."
ಅಂಬೇಡ್ಕರ್ ಅವರು ತಮ್ಮ ಜೀವನದಲ್ಲಿ ಸವಿತಾ ಅವರ ಮಹತ್ವದ ಪಾತ್ರವನ್ನು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡರು. ಬುದ್ಧ ಮತ್ತು ಅವರ ಧಮ್ಮ ಡಾ. ಭೀಮರಾವ್ ಅಂಬೇಡ್ಕರ್ ಅವರ ಕೊನೆಯ ಪುಸ್ತಕದ ಅಪ್ರಕಟಿತ ಮುನ್ನುಡಿಯಲ್ಲಿ, ಅವರು ತಮ್ಮ ಜೀವನವನ್ನು 8 ರಿಂದ 10 ವರ್ಷಗಳವರೆಗೆ ವಿಸ್ತರಿಸಿದ ಕೀರ್ತಿಯನ್ನು ಅವರು ಹೊಂದಿದ್ದಾರೆ.
ಬಾಬಾ ಸಾಹೇಬರ ಸಾವಿಗೆ ಕಾರಣ ಎಂದು ಆರೋಪಿಸಿದರು
ಆದಾಗ್ಯೂ, ದೈತ್ಯನ ನೆರಳಿನಲ್ಲಿ ಬದುಕುವುದು ಸುಲಭವಲ್ಲ. ತಮ್ಮ ಪತಿ ಡಾ. ಅಂಬೇಡ್ಕರ್ ಅವರೊಂದಿಗೆ ಬೌದ್ಧ ಧರ್ಮಕ್ಕೆ ಮತಾಂತರಗೊಂಡರೂ, ಸವಿತಾ ಅವರ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಪರಂಪರೆಯ ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿ ಪರಿಶೀಲನೆಗೆ ಒಳಪಟ್ಟರು ಮತ್ತು ದಲಿತ-ಬೌದ್ಧ ಚಳುವಳಿಗೆ ಅವರ ಬದ್ಧತೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಅನುಮಾನಗಳನ್ನು ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಲಾಯಿತು. ಇದಲ್ಲದೆ, ಸವಿತಾ ಅವರ ಸಾವಿಗೆ ಅವರೇ ಕಾರಣ ಎಂದು ಅವರ ಕೆಲವು ಅನುಯಾಯಿಗಳಿಂದ ಆರೋಪಗಳನ್ನು ಎದುರಿಸಿದರು. ಈ ಘಟನೆಯು ಅವನ ಮಗ ಯಶವಂತ್ನೊಂದಿಗೆ ತನ್ನ ಪರಂಪರೆಯನ್ನು ಯಾರು ಮುಂದುವರಿಸುತ್ತಾರೆ ಎಂಬುದರ ಕುರಿತು ಬಿರುಕು ಉಂಟುಮಾಡಿತು.
ಸರ್ಕಾರವು ಅಂಬೇಡ್ಕರ್ ಅವರ ಸಾವಿಗೆ ಕಾರಣವನ್ನು ತನಿಖೆ ಮಾಡಿತು, ಅಂತಿಮವಾಗಿ ಅದು ನೈಸರ್ಗಿಕ ಕಾರಣಗಳಿಂದ ಸಂಭವಿಸಿದೆ ಎಂದು ತೀರ್ಮಾನಿಸಿತು. 14 ವರ್ಷಗಳ ಅಸ್ಪಷ್ಟತೆಯ ನಂತರ, ಸವಿತಾ ಅವರನ್ನು ದಲಿತ ಜಾಗೃತಿಗೆ ಮರಳಿ ಪರಿಚಯಿಸಲಾಯಿತು. ಆಕೆಯನ್ನು ಅಂಬೇಡ್ಕರ್ವಾದಿಗಳು ಪ್ರೀತಿಯಿಂದ ಮೈಸಾಹೇಬ್ ಎಂದು ಕರೆಯುತ್ತಿದ್ದರು.
ಪುಣೆಯಲ್ಲಿ ಸಿಂಬಯಾಸಿಸ್ ಸೊಸೈಟಿಯ ಡಾ. ಬಾಬಾಸಾಹೇಬ್ ಅಂಬೇಡ್ಕರ್ ಮ್ಯೂಸಿಯಂ ಮತ್ತು ಸ್ಮಾರಕವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸುವಲ್ಲಿ ಮೈಸಾಹೇಬ್ ನಿರ್ಣಾಯಕ ಪಾತ್ರವನ್ನು ವಹಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಅವರು ಸ್ಮಾರಕಕ್ಕೆ ಅವರ ಹಲವಾರು ವೈಯಕ್ತಿಕ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ಉದಾರವಾಗಿ ದಾನ ಮಾಡಿದರು. 2001 ರವರೆಗೆ, ಅವರು ಪ್ರತಿ ವರ್ಷ ಬಾಬಾ ಸಾಹೇಬ್ ಅವರ ಜನ್ಮ ಮತ್ತು ಮರಣ ವಾರ್ಷಿಕೋತ್ಸವದಂದು ವಸ್ತುಸಂಗ್ರಹಾಲಯಕ್ಕೆ ಭೇಟಿ ನೀಡುತ್ತಿದ್ದರು. ಸವಿತಾ ಅಂಬೇಡ್ಕರ್ ಅವರು ದೀರ್ಘಕಾಲದ ಅನಾರೋಗ್ಯದಿಂದ ಬಳಲುತ್ತಿದ್ದ ನಂತರ ಮುಂಬೈನ ಜೆಜೆ ಆಸ್ಪತ್ರೆಯಲ್ಲಿ ಮೇ 2003 ರಲ್ಲಿ ನಿಧನರಾದರು. ಅವರು ನಿಧನರಾದಾಗ ಅವರಿಗೆ 94 ವರ್ಷ.
ಡಾ. ಬಿ.ಆರ್. ಅಂಬೇಡ್ಕರ್ ಅವರ ವೈಯಕ್ತಿಕ ಮತ್ತು ವೃತ್ತಿಪರ ಪ್ರಯಾಣವು ಅವರ ಜೀವನದ ಮೇಲೆ ಶಾಶ್ವತವಾದ ಪ್ರಭಾವವನ್ನು ಬೀರಿದ ಹಲವಾರು ಪ್ರಮುಖ ಸಂಬಂಧಗಳಿಂದ ಗಾಢವಾಗಿ ಪ್ರಭಾವಿತವಾಗಿತ್ತು.
ಸವಿತಾ ಅವರ ನಂತರದ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರವನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸಿದರೆ, ರಮಾಬಾಯಿ ಅವರ ಕೊಡುಗೆ ಅವರ ಆರಂಭಿಕ ಜೀವನದಲ್ಲಿ ಅನಿವಾರ್ಯವಾಗಿತ್ತು. ಭಾರತೀಯ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಭಾವಶಾಲಿ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬರಾಗಲು ಅವರ ಹುಟ್ಟು ಮತ್ತು ಹಿನ್ನೆಲೆಗಿಂತ ಮೇಲಕ್ಕೆ ಏರಿದ ವ್ಯಕ್ತಿಯ ಜೀವನ ಮತ್ತು ವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಪೋಷಿಸುವಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಬೆಂಬಲಿಸುವಲ್ಲಿ ಇಬ್ಬರೂ ಮಹಿಳೆಯರು ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸಿದರು. ಅವರ ತ್ಯಾಗ, ಶಕ್ತಿ ಮತ್ತು ಅಚಲವಾದ ಬೆಂಬಲವು ನಿಸ್ವಾರ್ಥ ಪ್ರೀತಿ ಮತ್ತು ಶ್ರದ್ಧೆಯ ದ್ಯೋತಕವಾಗಿದೆ, ಅದು ಶ್ರೇಷ್ಠತೆಯ ನೆರಳಿನಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಗಮನಿಸುವುದಿಲ್ಲ.
TheMooknayak ಪರವಾಗಿ, ಈ ಇಬ್ಬರು ಮಹಾನ್ ಮಹಿಳೆಯರಿಗೆ ನಾವು ಗೌರವ ಸಲ್ಲಿಸುತ್ತೇವೆ, ಅವರ ಪ್ರೀತಿ ಮತ್ತು ಬೆಂಬಲವನ್ನು ಯಾವಾಗಲೂ ಗುರುತಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ, ಗೌರವಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಭಾರತೀಯ ಇತಿಹಾಸದ ವಾರ್ಷಿಕಗಳಲ್ಲಿ ಸ್ಮರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.
ಉಲ್ಲೇಖಗಳು:
ಖಾನ್, ಎನ್. (2022). ಬಾಬಾಸಾಹೇಬ್: ಡಾ ಅಂಬೇಡ್ಕರ್ ಅವರೊಂದಿಗೆ ನನ್ನ ಜೀವನ. ಪೆಂಗ್ವಿನ್ ಪುಸ್ತಕಗಳು.
ಕಪೂರ್, ಏಕ್ತಾ. (2022, ನವೆಂಬರ್ 23.) "ಬಾಬಾ ಸಾಹೇಬ್ ಮತ್ತು ಸವಿತಾ ಅಂಬೇಡ್ಕರ್: ಅಸಾಧಾರಣ ಮದುವೆಯ ಭಾವಚಿತ್ರ." Eshe.in
ಲಾಖೆ, ಎಂ. (2022, ನವೆಂಬರ್ 13). ಸವಿತಾ ಅಂಬೇಡ್ಕರ್: ದೈತ್ಯನ ನೆರಳಿನಲ್ಲಿ ಬದುಕಿದ ಮತ್ತೊಬ್ಬ ಡಾ. [ಲೇಖನ].
ಶರ್ಮಾ, ಪಿ. (2023, ಜನವರಿ 29). ಅಂಬೇಡ್ಕರ್ ಅವರ ಕುಟುಂಬವು ಅವರ ಪ್ರಯಾಣದಲ್ಲಿ ಅವರನ್ನು ಹೇಗೆ ಬೆಂಬಲಿಸಿತು. ವಾರ.
ನಾಂಗ್ಸೆಲ್. (2020, ಫೆಬ್ರವರಿ 13). ರಮಾಬಾಯಿ ಅಂಬೇಡ್ಕರ್: ಒಬ್ಬ ಪ್ರವರ್ತಕ ತನ್ನ ಸ್ವಂತ ಹಕ್ಕಿನಲ್ಲಿ. ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಸ್ತ್ರೀವಾದ.
STP ಸಂಪಾದಕ (2022, ಏಪ್ರಿಲ್ 14). ಸವಿತಾ ಅಂಬೇಡ್ಕರ್ ಯಾರು? ಭಾರತೀಯ ಸಂವಿಧಾನದ ಪಿತಾಮಹನ ಎರಡನೇ ಹೆಂಡತಿಯ ಬಗ್ಗೆ ಇನ್ನಷ್ಟು.
ಕೃಪೆ : ದಿ ಮೂಕ್ನಾಯಕ್.
Malayaalam.
[ദലിത് ചരിത്ര മാസം] ബാബ സാഹിബിൻ്റെ പങ്കാളികൾ പുരോഗമിക്കുന്നു: അദ്ദേഹത്തിൻ്റെ സഹിഷ്ണുതയുള്ള ഭാര്യമാരായ രമാഭായിയുടെയും സവിതയുടെയും ജീവിതത്തിലേക്ക് ഒരു നേർക്കാഴ്ച
ദലിത് ചരിത്ര മാസത്തിലെ ക്രോണിക്കിളുകളുടെ ആകർഷകമായ ശ്രേണിയിൽ, ബാബാ സാഹെബ് അംബേദ്കറുടെ ജീവിതത്തിൽ ഒരു പ്രധാന സ്ഥാനം വഹിച്ച ദൃഢനിശ്ചയമുള്ള രണ്ട് സ്ത്രീകളുടെ ഇതിഹാസങ്ങൾ മൂക്നായക് നിങ്ങൾക്ക് അവതരിപ്പിക്കുന്നു, അവരുടെ അളവറ്റ സ്നേഹവും പ്രതിബദ്ധതയും അദ്ദേഹത്തിൻ്റെ ലക്ഷ്യങ്ങൾ സാക്ഷാത്കരിക്കാൻ സഹായിച്ചു.
ഗീത സുനിൽ പിള്ള
"വിജയിച്ച ഓരോ പുരുഷൻ്റെയും പിന്നിൽ ഒരു സ്ത്രീയുണ്ട്" എന്ന പ്രസിദ്ധമായ വചനം ഇന്ത്യൻ ഭരണഘടനയുടെ സമർത്ഥനായ ശില്പിയായ ബാബാ സാഹിബ് അംബേദ്കറിനേക്കാൾ സത്യമാണ്. രമാ ബായിയും സവിതയും അദ്ദേഹത്തിൻ്റെ ജീവിതത്തെ ആഴത്തിൽ അടയാളപ്പെടുത്തിയ രണ്ട് സ്ത്രീകളാണ്: രണ്ട് ഭാര്യമാരും, കാര്യമായ ബുദ്ധിമുട്ടുകൾ സഹിച്ചു. അവർ അധ്വാനകരമായ ജീവിതം നയിച്ചു, വീട്ടുജോലിയുടെ പൂർണ ഉത്തരവാദിത്തം ഏറ്റെടുത്തു, അങ്ങനെ അടിച്ചമർത്തപ്പെട്ട ജാതികളെയും പാർശ്വവൽക്കരിക്കപ്പെട്ട ആളുകളെയും ഉന്നമിപ്പിക്കുന്നതിനുള്ള മഹത്തായ ലക്ഷ്യത്തിനായി സ്വയം സമർപ്പിക്കാൻ ബാബാ സാഹെബിനെ പ്രാപ്തനായി.
ബാബാ സാഹിബിൻ്റെ വൈവാഹിക ബന്ധങ്ങൾ ആകർഷകമായ വൈരുദ്ധ്യങ്ങളായിരുന്നു. 15-ാം വയസ്സിൽ, വെറും 8 വയസ്സ് മാത്രം പ്രായമുള്ള രാമനുമായി അദ്ദേഹം വിവാഹത്തിൽ പ്രവേശിച്ചു. 1935-ൽ രാമ അന്തരിച്ചു, പിന്നീട്, അവളുടെ അകാല മരണത്തെ തുടർന്ന് നീണ്ട പതിമൂന്ന് വർഷത്തെ വിലാപത്തിന് ശേഷം, 1948-ൽ, ബാബാ സാഹബ് സവിതയെ തൻ്റെ കൂട്ടാളിയായി സ്വീകരിച്ചു, ഒരു ബ്രാഹ്മണ കുടുംബത്തിൽ നിന്നുള്ള ഒരു വൈദ്യൻ, തന്നേക്കാൾ 18 വയസ്സ് കുറവാണ്. ബാബാ സാഹിബ് തൻ്റെ രണ്ട് ഇണകളേയും വിലമതിക്കുകയും വിവിധ ഘട്ടങ്ങളിൽ അവരുടെ ത്യാഗത്തെയും ഉൾക്കാഴ്ചയെയും പ്രശംസിക്കുകയും ചെയ്തു, അദ്ദേഹത്തിൻ്റെ വിജയത്തിൻ്റെ ഭൂരിഭാഗവും അവരുടെ സംഭാവനകളാണെന്ന് പറഞ്ഞു.
രാമുവും സാഹിബും: ബഹുമാനത്തിൻ്റെയും സമത്വത്തിൻ്റെയും വിവാഹം
ബാബാ സാഹെബ് അംബേദ്കറുടെ ആദ്യ ഭാര്യ രമാ ബായി ചരിത്രത്തിന് ഏറെക്കുറെ അജ്ഞാതയായി തുടരുന്നു, അവരുടെ ബഹുമാനാർത്ഥം നിർമ്മിച്ച സിനിമകൾ ഒഴികെ, പ്രധാനമായും കന്നഡയിലും മറാത്തിയിലും അവരെക്കുറിച്ച് എഴുതിയിട്ടില്ല. ഡോ. അംബേദ്കർ രമാബായിയെ സ്നേഹപൂർവ്വം "രാമു" എന്ന് വിളിച്ചപ്പോൾ അവൾ "സാഹെബ്" എന്ന് വിളിച്ചു. രമാ ബായി, അല്ലെങ്കിൽ അമ്മ രാമ ഇന്ന് സ്നേഹത്തോടെ സ്മരിക്കുന്നതുപോലെ, ഇന്ത്യൻ ഭരണഘടനയുടെ ശില്പിക്ക് നിശബ്ദമായി അചഞ്ചലമായ പിന്തുണ നൽകി.
1898 ഫെബ്രുവരി 7 ന് ഒരു എളിയ കുടുംബത്തിലാണ് രമാഭായി അംബേദ്കർ ജനിച്ചത്. ഭിക്കു ദാത്രേ വലങ്കറിൻ്റെയും രുക്മിണിയുടെയും രണ്ടാമത്തെ മകളായിരുന്നു അവൾ, അവളുടെ സഹോദരങ്ങളായ ഗോരാബായി, മീരാഭായി, ശങ്കർ എന്നിവരോടൊപ്പം ദാബോലിനടുത്തുള്ള വലംഗ് ഗ്രാമത്തിലെ മഹാപുര പ്രദേശത്താണ് താമസിച്ചിരുന്നത്. നിർഭാഗ്യവശാൽ, രമാഭായിക്ക് കുട്ടിക്കാലത്ത് അമ്മയെ നഷ്ടപ്പെട്ടു, കുറച്ച് വർഷങ്ങൾക്ക് ശേഷം അവളുടെ പിതാവ് ഭിക്കുവും. സഹോദരങ്ങളെ പിന്നീട് ബോംബെയിൽ അവരുടെ അമ്മാവൻമാരായ വളങ്കർ, ഗോവിന്ദ്പൂർക്കർ എന്നിവർ വളർത്തി.
1906-ൽ ബൈകുള മാർക്കറ്റിൽ നടന്ന ലളിതമായ ചടങ്ങിൽ രമാഭായി ഡോ. ഭീംറാവു അംബേദ്കറെ കണ്ടുമുട്ടുകയും വിവാഹം കഴിക്കുകയും ചെയ്തത് ബോംബെയിലാണ്. വിവാഹസമയത്ത് ഇരുവരും വളരെ ചെറുപ്പമായിരുന്നു. അവരുടെ വിവാഹത്തിൻ്റെ രാത്രിയിൽ, വരനും കുടുംബവും ഒരു തുറന്ന വിശാലമായ മൂലയിൽ താമസിച്ചു, വധുവിൻ്റെ കുടുംബം മറ്റേ മൂലയിൽ താമസിച്ചു.
അംബേദ്കറുടെ പൊതുജീവിതത്തിലും പ്രതിഫലിച്ച അവരുടെ വിദ്യാഭ്യാസ യോഗ്യതയിൽ വ്യത്യാസങ്ങൾ ഉണ്ടായിരുന്നിട്ടും അവരുടെ ദാമ്പത്യബന്ധം ബഹുമാനത്തിൻ്റെയും സമത്വത്തിൻ്റെയും ഒന്നായിരുന്നു. അവർക്ക് യശ്വന്ത്, ഗംഗാധർ, രമേഷ്, രാജ്രത്ന എന്നിങ്ങനെ നാല് ആൺമക്കളും ഒരു മകളും ഇന്ദു ഉണ്ടായിരുന്നു. ദൗർഭാഗ്യവശാൽ, യശ്വന്ത് അംബേദ്കർ മാത്രമാണ് പ്രായപൂർത്തിയായത്, മറ്റ് നാല് കുട്ടികൾ ശൈശവാവസ്ഥയിൽ മരിച്ചു.
രമാഭായിക്ക് വലിയ സാമ്പത്തിക ബുദ്ധിമുട്ടുകൾ നേരിടേണ്ടി വന്നു, ചില സമയങ്ങളിൽ, തൻ്റെ മക്കൾക്കുവേണ്ടി പോലും ബുദ്ധിമുട്ടി. 1921-ൽ രമാഭായിക്ക് എഴുതിയ കത്തിൽ, അസുഖബാധിതനായ അവരുടെ മകൻ ഗംഗാധരനോടുള്ള തൻ്റെ ഉത്കണ്ഠ അംബേദ്കർ പ്രകടിപ്പിക്കുകയും, സ്വയം വിശ്വസിക്കാൻ രമാഭായിയോട് അഭ്യർത്ഥിക്കുകയും, അത് ഒന്നും സംഭവിക്കില്ല എന്നതിനാൽ വിഷമിക്കാതിരിക്കുകയും ചെയ്തു. അദ്ദേഹം എഴുതി, “നിങ്ങളിൽ തന്നെ വിശ്വസിക്കുക. ആകുലതകൾ ഒന്നിനും ഇടയാക്കില്ല.... ഞാനും പട്ടിണിയുടെ വക്കിലാണ്. എനിക്ക് നിങ്ങൾക്ക് അയയ്ക്കാൻ ഒന്നുമില്ല, പക്ഷേ ഞാൻ എന്തെങ്കിലും ക്രമീകരിക്കാൻ ശ്രമിക്കുകയാണ്. സമയമെടുക്കുകയോ നിങ്ങൾക്ക് ഒന്നും ബാക്കി ഇല്ലെങ്കിലോ, നിങ്ങളുടെ ആഭരണങ്ങൾ വിറ്റ് കുടുംബം നടത്തുക.”
വിദ്യാഭ്യാസം ഇല്ലെങ്കിലും നിറഞ്ഞ സഹാനുഭൂതി
നൂറ്റാണ്ടുകളായി തങ്ങൾ നേരിട്ട വ്യവസ്ഥാപരമായ വിവേചനത്തിൽ നിന്ന് തങ്ങളുടെ ആളുകളെ ഉയർത്താനും മാറ്റം കൊണ്ടുവരാനും തൻ്റെ ഭർത്താവിന് വിദ്യാഭ്യാസത്തിൻ്റെ പ്രാധാന്യം രമാഭായി അംബേദ്കർ മനസ്സിലാക്കി. ഡോ. അംബേദ്കർ ഇന്ത്യക്ക് പുറത്തുള്ള പ്രഗത്ഭ സർവ്വകലാശാലകളിൽ നിന്ന് വിദ്യാഭ്യാസം നേടേണ്ടത് അത്യാവശ്യമാണെന്ന് അവർ മുൻകൂട്ടി കണ്ടു.
ഔപചാരികമായ വിദ്യാഭ്യാസമൊന്നും തന്നെ രമാഭായിക്ക് ലഭിച്ചില്ലെങ്കിലും, അടിച്ചമർത്തപ്പെട്ടവരുടെ അവസ്ഥ മനസ്സിലാക്കുന്നതിലും സമൂഹത്തിൽ നിലനിൽക്കുന്ന അനീതികൾ മനസ്സിലാക്കുന്നതിലും അത് അവളെ തടഞ്ഞില്ല. ഔപചാരിക വിദ്യാഭ്യാസം ഇല്ലാതിരുന്നിട്ടും അവളുടെ ബുദ്ധി, അവബോധം, സഹമനുഷ്യരോടുള്ള സഹാനുഭൂതി എന്നിവയെക്കുറിച്ച് ഇത് സംസാരിക്കുന്നു.
രമാഭായി അംബേദ്കറുടെ ജീവിതം ത്യാഗവും കഷ്ടപ്പാടും കൊണ്ട് അടയാളപ്പെടുത്തിയിരുന്നു, എന്നാൽ ക്ഷേത്രങ്ങൾ സന്ദർശിക്കുന്നതിൽ അവർ ആശ്വാസം കണ്ടെത്തി, അവരുടെ ജാതി വരുത്തിയേക്കാവുന്ന അപമാനം തടയാൻ അംബേദ്കർ അവളെ പിന്തിരിപ്പിക്കാൻ ശ്രമിക്കുമായിരുന്നു. തീർത്ഥാടനത്തിനായി പണ്ഡർപൂർ സന്ദർശിക്കണമെന്ന് രമാഭായിക്ക് ശക്തമായ ആഗ്രഹമുണ്ടായിരുന്നു, എന്നാൽ അവരുടെ ദളിത് ജാതി കാരണം അവർക്ക് ക്ഷേത്രത്തിൽ പ്രവേശിക്കാൻ അനുവാദമില്ല. ഇത് ഡോ. അംബേദ്കറെ പ്രചോദിപ്പിച്ചു, ഭാര്യക്ക് വേണ്ടി ഒരു പുതിയ പന്തർപൂർ സൃഷ്ടിക്കുമെന്ന് വാക്ക് നൽകുകയും ഒടുവിൽ ഹിന്ദുമതം ഉപേക്ഷിച്ച് ബുദ്ധമതം സ്വീകരിക്കുകയും ചെയ്തു. 1935 മെയ് 27 ന് തൻ്റെ വീട്ടിൽ വച്ച് ദീർഘകാലമായി അസുഖത്തെ തുടർന്ന് രമാഭായി അന്തരിച്ചു.
അവളുടെ അന്തിമ ചടങ്ങുകൾ ഹിന്ദു ആചാരങ്ങൾക്കനുസൃതമായി നടത്തിയെന്ന് ബാബാ സാഹബ് ഉറപ്പുവരുത്തി, പരമ്പരാഗത പച്ചയ്ക്ക് പകരം അവളുടെ പ്രിയപ്പെട്ട വെള്ള സാരി ധരിച്ച് അവളെ സംസ്കരിച്ചു. അവളുടെ മരണശേഷം, അംബേദ്കർ തൻ്റെ മുറിയിലേക്ക് വിരമിച്ചു, രാത്രി മുഴുവൻ കരഞ്ഞു, തൻ്റെ പ്രിയപ്പെട്ട ഭാര്യയുടെ വേർപാടിൽ വിലപിച്ചു.
രമാ ബായി ചരിത്രത്തിന് വലിയ അജ്ഞാതയായി തുടരുന്നു, അവളെക്കുറിച്ച് വളരെ കുറച്ച് മാത്രമേ എഴുതിയിട്ടുള്ളൂ.
[ദലിത് ചരിത്ര മാസത്തെ പ്രത്യേകം] ഇന്ത്യയിലെ ആദ്യത്തെ കാമ്പസ് ഭരണഘടനാ പാർക്ക്: ഇന്ത്യൻ ഭരണഘടനയുടെ കരട് രൂപീകരണത്തിൽ ബാബാ സാഹിബ് അംബേദ്കറുടെ ശ്രമകരമായ യാത്രയെ അനുസ്മരിക്കുന്ന ഒരു ജീവനുള്ള സ്മാരകം
ഡോ. ഭീംറാവു അംബേദ്കറുടെ 'പാകിസ്ഥാൻ ചിന്തകൾ' എന്ന പുസ്തകം 1941-ൽ അദ്ദേഹത്തിൻ്റെ പ്രിയപത്നി രമാഭായിയുടെ മരണശേഷം പ്രസിദ്ധീകരിച്ചു. അംബേദ്കർ അവളുടെ "ഹൃദയത്തിൻ്റെ നന്മ, അവളുടെ കുലീനത, അവളുടെ സ്വഭാവശുദ്ധി" എന്നിവയ്ക്കുള്ള അഭിനന്ദനത്തിൻ്റെ അടയാളമായും അവർ ഒരുമിച്ച് നേരിട്ട വെല്ലുവിളി നിറഞ്ഞ സമയങ്ങളിൽ അവളുടെ അചഞ്ചലമായ പിന്തുണയ്ക്കായും പുസ്തകം സമർപ്പിച്ചു. അവർ അഭിമുഖീകരിച്ച വേവലാതികളിലൂടെ അവളുടെ "തണുത്ത ധൈര്യവും കഷ്ടപ്പെടാനുള്ള സന്നദ്ധതയും" അവൻ അംഗീകരിച്ചു. തൻ്റെ പുസ്തകത്തിൽ അംബേദ്കറുടെ ഭാര്യയോടുള്ള സമർപ്പണം, ഒരു സാമൂഹിക പരിഷ്കർത്താവ് എന്ന നിലയിൽ അദ്ദേഹത്തിൻ്റെ ജീവിതത്തിലും പ്രവർത്തനത്തിലും അവർ ചെലുത്തിയ ഗണ്യമായ സ്വാധീനത്തെ പ്രതിഫലിപ്പിക്കുന്നു.
ഇന്ന് കുടുംബം
രാമനും ബാബാ സാഹെബിനും 5 കുട്ടികളുണ്ടായിരുന്നുവെങ്കിലും ഒരു മകൻ യശ്വന്ത് മാത്രമാണ് രക്ഷപ്പെട്ടത്. അംബേദ്കറുടെ വിയോഗത്തെത്തുടർന്ന് അദ്ദേഹത്തിൻ്റെ മകൻ യശ്വന്ത് തൻ്റെ ജീവിതം ബുദ്ധമതത്തിനും സാമൂഹിക നീതിക്കുവേണ്ടി പോരാടുന്നതിനുമായി സമർപ്പിച്ചു. യശ്വന്തിന് നാല് മക്കളുണ്ടായിരുന്നു - പ്രകാശ്, രാമ, ഭീംറാവു, ആനന്ദരാജ്. മഹാരാഷ്ട്രയിൽ അടുത്തിടെ ഉദ്ധവ് താക്കറെയുടെ ശിവസേനയുമായി സഖ്യമുണ്ടാക്കിയ വഞ്ചിത് ബഹുജൻ അഘാഡിയുടെ പ്രസിഡൻ്റാണ് പ്രകാശ്. ഭീമ കൊറേഗാവ് കേസിൽ അറസ്റ്റിലായ അക്കാദമിഷ്യൻ ആനന്ദ് തെൽതുംബ്ഡെയെയാണ് രാമ വിവാഹം കഴിച്ചത്. ഭീംറാവു ബുദ്ധിസ്റ്റ് സൊസൈറ്റി ഓഫ് ഇന്ത്യയുടെ വർക്കിംഗ് പ്രസിഡൻ്റായും സമതാ സൈനിക് ദൾ എന്ന സാമൂഹിക സംഘടനയുടെ പ്രസിഡൻ്റായും പ്രവർത്തിക്കുന്നു. ഒടുവിൽ, രാഷ്ട്രീയ സംഘടനയായ റിപ്പബ്ലിക്കൻ സേനയുടെ പ്രസിഡൻ്റാണ് ആനന്ദരാജ്. ഡോ. ഭീംറാവു അംബേദ്കറുടെ പൈതൃകം നിലനിർത്തിക്കൊണ്ട് അംബേദ്കർ കുടുംബം ഇന്ത്യയിൽ സാമൂഹികവും രാഷ്ട്രീയവുമായ മാറ്റങ്ങൾ പിന്തുടരുന്നതിൽ സജീവമായി നിലകൊള്ളുന്നു.
ശാരദാ കബീർ മുതൽ സവിത അംബേദ്കർ വരെ മൈസാഹെബ് വരെ
ബാബാ സാഹിബിൻ്റെ രണ്ടാം ഭാര്യയായ സവിത അംബേദ്കർ ഒരു ഡോക്ടറും സാമൂഹിക പ്രവർത്തകയുമായിരുന്നു.
ശാരദ കബീർ എന്ന് പേരുള്ള ഡോ. സവിത 1909-ൽ രത്നഗിരി ജില്ലയിലെ ഒരു മറാത്തി ബ്രാഹ്മണ കുടുംബത്തിലാണ് ജനിച്ചത്. അവരുടെ പിതാവ് ഇന്ത്യൻ മെഡിക്കൽ കൗൺസിലിൻ്റെ രജിസ്ട്രാറായിരുന്നു. പൂനെയിൽ പ്രാഥമിക വിദ്യാഭ്യാസം നേടിയ അവർ 1937-ൽ മുംബൈയിലെ ഗ്രാൻ്റ് മെഡിക്കൽ കോളേജിൽ നിന്ന് എംബിബിഎസ് പൂർത്തിയാക്കി. ഗുജറാത്തിലെ ഒരു ആശുപത്രിയിൽ ഫസ്റ്റ് ക്ലാസ് മെഡിക്കൽ ഓഫീസറായി ജോലി ചെയ്തെങ്കിലും ആരോഗ്യപ്രശ്നങ്ങൾ കാരണം മുംബൈയിലേക്ക് മടങ്ങാൻ നിർബന്ധിതയായി.
1990 ഏപ്രിൽ 14-ന് അന്നത്തെ രാഷ്ട്രപതി ആർ വെങ്കിട്ടരാമൻ അംബേദ്കറെ പ്രതിനിധീകരിച്ച് സവിതയ്ക്ക് ഭാരതരത്ന സമ്മാനിച്ചു.
എട്ട് സഹോദരങ്ങളുള്ള ഒരു വലിയ കുടുംബത്തിൽ നിന്നാണ് സവിത വന്നത്, അവരിൽ ആറ് പേർ വ്യത്യസ്ത ജാതികളിൽ നിന്നുള്ള പങ്കാളികളാണ്. അക്കാലത്ത് ഒരു മറാത്തി ബ്രാഹ്മണ കുടുംബത്തിന് ഇത് അസാധാരണവും പുരോഗമനപരവുമായ നിലപാടായിരുന്നു. വിദ്യാഭ്യാസവും പുരോഗതിയും കാരണം അവരുടെ കുടുംബം മിശ്രവിവാഹത്തെ എതിർത്തിരുന്നില്ലെന്ന് സവിത ചൂണ്ടിക്കാട്ടി.
1947-ൽ, ഡോ. അംബേദ്കർ ഇന്ത്യൻ ഭരണഘടന തയ്യാറാക്കുന്ന സമയത്ത്, പ്രമേഹവും ഉയർന്ന രക്തസമ്മർദ്ദവും ഉൾപ്പെടെയുള്ള ചില ആരോഗ്യപ്രശ്നങ്ങളും ഉറക്കത്തെ ബാധിച്ച ന്യൂറോപതിക് വേദനയും അദ്ദേഹം അഭിമുഖീകരിച്ചു. ചികിത്സയ്ക്കായി അദ്ദേഹം മുംബൈയിലേക്ക് പോയി, അവിടെ അദ്ദേഹം ആദ്യമായി ഡോ. ശാരദ കബീറിനെ കണ്ടു. കാലക്രമേണ അവർ കൂടുതൽ അടുക്കുകയും ഒടുവിൽ ശാശ്വതമായ ഒരു ബന്ധം സ്ഥാപിക്കുകയും ചെയ്തു.
"ഒരു ആത്മാവ് മറ്റേ ആത്മാവിനെ കണ്ടു..."
ഒരു വർഷത്തിനിടെ ഇരുവരും 40-50 കത്തുകൾ കൈമാറി. ഡോ. അംബേദ്കറും ഡോ. ശാരദ കബീറും വിവാഹശേഷം പിന്നീട് സവിത അംബേദ്കർ എന്നറിയപ്പെട്ടു, ബുദ്ധൻ്റെ പഠിപ്പിക്കലുകളോടുള്ള അഭിനിവേശം പങ്കുവെച്ചു. ഉടൻ തന്നെ തൻ്റെ രണ്ടാം ഭാര്യയാകാൻ പോകുന്ന ഡോ. അംബേദ്കർക്ക് എഴുതിയ കത്തിൽ, “ഒരു ആത്മാവ് മറ്റേ ആത്മാവിനെ കണ്ടു, ഇരുവരും ഒരു പൊതു സ്വത്വം തിരിച്ചറിഞ്ഞു. അങ്ങനെയാണ് ഞങ്ങളുടെ ഹൃദയങ്ങൾ കണ്ടുമുട്ടിയത്. 30 വർഷത്തിന് ശേഷം നദീം ഖാൻ ഇംഗ്ലീഷിലേക്ക് വിവർത്തനം ചെയ്ത 'ബാബാസാഹേബ്: മൈ ലൈഫ് വിത്ത് ഡോ അംബേദ്കർ' (2022) എന്ന പേരിൽ തൻ്റെ ആത്മകഥയായ ഡോ. അംബേദ്കരാഞ്ച്യ സഹവാസത്ത് (1990) സവിത ഇത് പിന്നീട് ഓർമ്മിപ്പിച്ചു.
വ്യത്യസ്ത സാമൂഹിക പശ്ചാത്തലങ്ങൾ, പ്രായവ്യത്യാസം, ഡോ. അംബേദ്കറുടെ വിട്ടുമാറാത്ത രോഗങ്ങൾ എന്നിവ ഉണ്ടായിരുന്നിട്ടും, സവിത അംബേദ്കർ വിവാഹാഭ്യർത്ഥന സ്വീകരിച്ചു. ” എന്നിലെ ഡോക്ടർ അതിരുകളില്ലാത്ത സഹതാപം ഉണർത്തി, ഡോ. അംബേദ്കറുടെ വിവാഹാലോചന ഞാൻ സ്വീകരിച്ചു,” സവിത തൻ്റെ പുസ്തകത്തിൽ എഴുതി. അംബേദ്കർ ഒരു പരിചാരകനെ അന്വേഷിച്ചു, പകരം സവിതയിൽ ഒരു കൂട്ടുകാരിയെ കണ്ടെത്തി. 1948-ൽ ദാദാസാഹിബ് ഗെയ്ക്വാദ് അംബേദ്കർക്ക് എഴുതിയ കത്തിൽ, “ഒരു സ്ത്രീ നഴ്സിനെ നിലനിർത്തുന്നതിനോ അല്ലെങ്കിൽ സേവനത്തിനായി വീട് പരിപാലിക്കുന്നതിനോ ആളുകളുടെ മനസ്സിൽ സംശയങ്ങൾ ഉണ്ടാകും, അതിനാൽ വിവാഹമാണ് മികച്ച മാർഗം.” പരസ്പരം പരിചയപ്പെട്ട് ഏകദേശം ഒരു വർഷത്തിന് ശേഷം, 1948 ഏപ്രിൽ 15 ന്, അംബേദ്കറുടെ 57-ാം ജന്മദിനത്തിന് ഒരു ദിവസം കഴിഞ്ഞ് അവർ വിവാഹിതരായി. 1956 ഡിസംബർ 6-ന് അംബേദ്കറുടെ മരണം വരെ അവർ ഒമ്പത് വർഷം ഒരുമിച്ചായിരുന്നു.
ബാബാ സാഹിബിൻ്റെ മറ്റൊരു വശം കണ്ട സ്ത്രീ
സവിത അംബേദ്കർ തൻ്റെ ആത്മകഥയിൽ ഡോ. അംബേദ്കറുടെ വ്യക്തിജീവിതത്തിലേക്കുള്ള ഒരു നേർക്കാഴ്ച നൽകുന്നു, തൻ്റെ ഭർത്താവിൻ്റെ മറ്റൊരു വശം വെളിച്ചത്തുകൊണ്ടുവരുന്നു, അത് അദ്ദേഹത്തിൻ്റെ പൊതു വ്യക്തിത്വത്തിൽ പലപ്പോഴും അവഗണിക്കപ്പെടുന്നു. ഡോ. അംബേദ്കർ തനിക്ക് റൊമാൻ്റിക് കത്തുകൾ എഴുതിയതും ഫാഷനോട് അഭിരുചിയുള്ളതും ചിലപ്പോൾ താൻ എന്ത് ധരിക്കണമെന്ന് നിർദ്ദേശിച്ചതും എങ്ങനെയെന്ന് അവർ പങ്കുവെക്കുന്നു. ഡോ. അംബേദ്കർ ഒരു വിദഗ്ദ്ധ പാചകക്കാരനായിരുന്നുവെന്നും അവർക്കായി രുചികരമായ മട്ടൺ കറി തയ്യാറാക്കി നൽകിയിരുന്നതായും അവർ വിവരിക്കുന്നു. കൂടാതെ, ഡോ. അംബേദ്ക്കറിന് സംഗീതത്തോട് അഭിനിവേശമുണ്ടായിരുന്നുവെന്നും പരിശീലനം ലഭിച്ച വയലിൻ വാദകനായിരുന്നുവെന്നും സവിത വെളിപ്പെടുത്തുന്നു. ശിൽപനിർമ്മാണത്തിൽ അവൻ എങ്ങനെ ശ്രമിച്ചുവെന്നും അവൾ പരാമർശിക്കുന്നു, അത് അവളെ അത്ഭുതപ്പെടുത്തുന്ന ഒരു കണ്ടെത്തലായിരുന്നു. സവിത അംബേദ്കർ തൻ്റെ ഓർമ്മക്കുറിപ്പിലൂടെ ഡോ. അംബേദ്കറുടെ ബഹുമുഖ വ്യക്തിത്വത്തിലേക്ക് വെളിച്ചം വീശുന്നു, അദ്ദേഹത്തിൻ്റെ താൽപ്പര്യങ്ങളും കഴിവുകളും വൈചിത്ര്യങ്ങളും ഉയർത്തിക്കാട്ടുന്നു, അത് അദ്ദേഹത്തെ അതുല്യവും ആപേക്ഷികവുമായ ഒരു മനുഷ്യനാക്കി.
അവാർഡ് ജേതാവായ വിവർത്തകൻ നദീം ഖാൻ ഒരു അഭിമുഖത്തിൽ പറയുന്നു, "നീണ്ട പ്രണയലേഖനങ്ങൾ എഴുതിയ സ്ത്രീ അവനെ കുളിപ്പിക്കുമ്പോൾ അമ്മയായും അയാൾക്ക് അസുഖം വരുമ്പോൾ ഒരു ഡോക്ടറായും മാറുന്ന നിമിഷത്തിൻ്റെ തീവ്രത നോക്കൂ..."
ബാബാ സാഹെബിൻ്റെ മരണത്തിന് ഉത്തരവാദികൾ
എന്നിരുന്നാലും, ഒരു ഭീമൻ്റെ നിഴലിൽ ജീവിക്കുന്നത് എളുപ്പമായിരുന്നില്ല. ഭർത്താവ് ഡോ. അംബേദ്കറിനൊപ്പം ബുദ്ധമതം സ്വീകരിച്ചെങ്കിലും, ബ്രാഹ്മണ പാരമ്പര്യത്തിൻ്റെ പേരിൽ സവിത പരിശോധനയ്ക്ക് വിധേയയായി, ദളിത്-ബുദ്ധിസ്റ്റ് പ്രസ്ഥാനത്തോടുള്ള അവളുടെ പ്രതിബദ്ധതയെക്കുറിച്ച് സംശയങ്ങൾ ഉയർന്നു. കൂടാതെ, സവിത തൻ്റെ മരണത്തിന് ഉത്തരവാദിയാണെന്ന് അദ്ദേഹത്തിൻ്റെ ചില അനുയായികളിൽ നിന്ന് ആരോപണങ്ങൾ നേരിടേണ്ടിവന്നു. ഈ സംഭവം മകൻ യശ്വന്തുമായി തൻ്റെ പാരമ്പര്യം ആരു മുന്നോട്ട് കൊണ്ടുപോകുമെന്നതിനെച്ചൊല്ലി ഭിന്നതയുണ്ടാക്കി.
അംബേദ്കറുടെ മരണകാരണം പോലും സർക്കാർ അന്വേഷിച്ചു, ഒടുവിൽ അത് സ്വാഭാവിക കാരണങ്ങളാൽ സംഭവിച്ചതാണെന്ന് നിഗമനം ചെയ്തു. 14 വർഷത്തെ അജ്ഞാത ജീവിതത്തിന് ശേഷം, ഒടുവിൽ സവിത വീണ്ടും ദളിത് അവബോധത്തിലേക്ക് തിരികെയെത്തി. അംബേദ്കറൈറ്റ്സ് അവളെ സ്നേഹപൂർവ്വം മൈസാഹെബ് എന്നാണ് വിളിച്ചിരുന്നത്.
പൂനെയിൽ സിംബയോസിസ് സൊസൈറ്റിയുടെ ഡോ. ബാബാസാഹെബ് അംബേദ്കർ മ്യൂസിയവും മെമ്മോറിയലും സ്ഥാപിക്കുന്നതിൽ മായ് സാഹിബ് നിർണായക പങ്ക് വഹിച്ചു. സ്മാരകത്തിനായി അദ്ദേഹത്തിൻ്റെ നിരവധി സ്വകാര്യ വസ്തുക്കൾ അവൾ ഉദാരമായി സംഭാവന ചെയ്തു. 2001 വരെ എല്ലാ വർഷവും ബാബാ സാഹിബിൻ്റെ ജന്മദിനത്തിലും ചരമവാർഷികത്തിലും അവർ മ്യൂസിയം സന്ദർശിച്ചിരുന്നു. സവിത അംബേദ്കർ 2003 മെയ് മാസത്തിൽ മുംബൈയിലെ ജെജെ ഹോസ്പിറ്റലിൽ വെച്ച് ദീർഘനാളായി അസുഖത്തെ തുടർന്ന് മരിച്ചു. മരിക്കുമ്പോൾ അവർക്ക് 94 വയസ്സായിരുന്നു.
ഡോ. ബി.ആർ. അംബേദ്കറുടെ വ്യക്തിപരവും തൊഴിൽപരവുമായ യാത്രയെ അദ്ദേഹത്തിൻ്റെ ജീവിതത്തിൽ ശാശ്വതമായ സ്വാധീനം ചെലുത്തിയ നിരവധി സുപ്രധാന ബന്ധങ്ങൾ ആഴത്തിൽ സ്വാധീനിച്ചു.
പിന്നീടുള്ള വർഷങ്ങളിൽ സവിത നിർണായക പങ്കുവഹിച്ചപ്പോൾ, രമാഭായിയുടെ സംഭാവന അദ്ദേഹത്തിൻ്റെ ആദ്യകാല ജീവിതത്തിൽ ഒഴിച്ചുകൂടാനാവാത്തതായിരുന്നു. ജനനത്തിനും പശ്ചാത്തലത്തിനും മുകളിൽ ഇന്ത്യൻ സമൂഹത്തിലെ ഏറ്റവും സ്വാധീനമുള്ള വ്യക്തികളിൽ ഒരാളായി മാറിയ ഒരു പുരുഷൻ്റെ ജീവിതത്തെയും കരിയറിനെയും പരിപോഷിപ്പിക്കുന്നതിനും പിന്തുണയ്ക്കുന്നതിനും രണ്ട് സ്ത്രീകളും പ്രധാന പങ്കുവഹിച്ചു. അവരുടെ ത്യാഗവും ശക്തിയും അചഞ്ചലമായ പിന്തുണയും മഹത്വത്തിൻ്റെ നിഴലിൽ പലപ്പോഴും ശ്രദ്ധിക്കപ്പെടാതെ പോകുന്ന നിസ്വാർത്ഥ സ്നേഹത്തിൻ്റെയും സമർപ്പണത്തിൻ്റെയും പ്രതീകമാണ്.
The Mooknayak-ൻ്റെ പേരിൽ, ഈ രണ്ട് മഹത് വനിതകൾക്ക് ഞങ്ങൾ ആദരാഞ്ജലികൾ അർപ്പിക്കുന്നു, അവരുടെ സ്നേഹവും പിന്തുണയും എല്ലായ്പ്പോഴും അംഗീകരിക്കപ്പെടുകയും ബഹുമാനിക്കപ്പെടുകയും ഇന്ത്യൻ ചരിത്രത്തിൻ്റെ വാർഷികങ്ങളിൽ ഓർമ്മിക്കപ്പെടുകയും ചെയ്യും.
റഫറൻസുകൾ:
ഖാൻ, എൻ. (2022). ബാബാസാഹെബ്: ഡോ അംബേദ്കറുമായുള്ള എൻ്റെ ജീവിതം. പെൻഗ്വിൻ പുസ്തകങ്ങൾ.
കപൂർ, ഏക്ത. (2022, നവംബർ 23.) "ബാബ സാഹേബും സവിത അംബേദ്കറും: ഒരു അസാധാരണ വിവാഹത്തിൻ്റെ ഛായാചിത്രം." Eshe.in
ലഖെ, എം. (2022, നവംബർ 13). സവിത അംബേദ്കർ: ഒരു ഭീമൻ്റെ നിഴലിൽ ജീവിച്ച മറ്റൊരു ഡോ. [ലേഖനം].
ശർമ്മ, പി. (2023, ജനുവരി 29). അംബേദ്കറുടെ യാത്രയിൽ കുടുംബം എങ്ങനെയാണ് അദ്ദേഹത്തെ പിന്തുണച്ചത്. ആഴ്ച.
നാങ്സെൽ. (2020, ഫെബ്രുവരി 13). രമാഭായി അംബേദ്കർ: സ്വന്തം അവകാശത്തിൽ ഒരു പയനിയർ. ഇന്ത്യയിലെ ഫെമിനിസം.
എസ്ടിപി എഡിറ്റർ (2022, ഏപ്രിൽ 14). ആരാണ് സവിത അംബേദ്കർ? ഇന്ത്യൻ ഭരണഘടനയുടെ പിതാവിൻ്റെ രണ്ടാമത്തെ ഭാര്യയെക്കുറിച്ച് കൂടുതൽ.
കടപ്പാട്: ദി മൂക്നായക്
......
Telugu.
థనాలు దళిత వార్తలు చరిత్ర & సంస్కృతి జాతీయ వార్తలు
[దళిత చరిత్ర మాసం] పురోగతిలో ఉన్న బాబా సాహెబ్ యొక్క భాగస్వాములు: అతని దృఢమైన భార్యలు, రమాబాయి మరియు సవిత జీవితాల్లోకి ఒక సంగ్రహావలోకనం
దళితుల చరిత్ర మాసం సందర్భంగా సాగే కథనాల ఆకర్షణీయమైన క్రమంలో, బాబా సాహెబ్ అంబేద్కర్ జీవితంలో కీలక స్థానాన్ని ఆక్రమించిన ఇద్దరు దృఢ నిశ్చయంగల స్త్రీల ఇతిహాసాలను మూక్నాయక్ మీకు అందిస్తున్నారు, ఎందుకంటే వారి అపారమైన ప్రేమ మరియు నిబద్ధత అతని లక్ష్యాలను సాధించడంలో అతనికి దోహదపడింది.
గీతా సునీల్ పిళ్లై
"ప్రతి విజయవంతమైన పురుషుడి వెనుక ఒక స్త్రీ నిలుస్తుంది" అనే ప్రసిద్ధ సామెత భారత రాజ్యాంగం యొక్క తెలివిగల శిల్పి బాబా సాహెబ్ అంబేద్కర్ కంటే మరెవ్వరికీ నిజం కాదు. రమా బాయి & సవిత అనే ఇద్దరు అద్భుతమైన మహిళలు అతని జీవితాన్ని చాలా గొప్పగా గుర్తించారు: అతని భార్యలు ఇద్దరూ గణనీయమైన కష్టాలను భరించారు. వారు శ్రమతో కూడిన జీవితాలను గడిపారు, ఇంటి బాధ్యతను స్వీకరించారు, తద్వారా బాబా సాహెబ్ అణగారిన కులాలు మరియు అణగారిన ప్రజలను ఉద్ధరించే ఉదాత్తమైన కారణానికి తనను తాను పూర్తిగా అంకితం చేసుకోగలిగారు.
బాబా సాహెబ్ యొక్క వైవాహిక సంఘాలు మనోహరమైన వైరుధ్యాలు, నిజానికి. 15 సంవత్సరాల వయస్సులో, అతను కేవలం 8 సంవత్సరాల వయస్సులో ఉన్న రాముడితో వివాహం చేసుకున్నాడు. రమ 1935లో కన్నుమూశారు, తర్వాత, ఆమె అకాల మరణం తర్వాత పదమూడు సంవత్సరాల సుదీర్ఘ శోకం తర్వాత, 1948లో, బాబా సాహెబ్ సవితను తన తోడుగా తీసుకున్నారు, ఒక బ్రాహ్మణ కుటుంబానికి చెందిన వైద్యురాలు, ఆమె తన కంటే 18 సంవత్సరాలు చిన్నది. బాబా సాహెబ్ తన భార్యాభర్తలిద్దరినీ ఎంతో విలువైనదిగా భావించారు మరియు వివిధ దశలలో వారి త్యాగాలను మరియు అంతర్దృష్టిని మెచ్చుకున్నారు, అతని విజయానికి చాలా వరకు వారి సహకారానికి ఆపాదించారు.
రాము & సాహెబ్: గౌరవం & సమానత్వం యొక్క వివాహం
బాబా సాహెబ్ అంబేద్కర్ యొక్క మొదటి భార్య రమా బాయి చరిత్రకు పెద్దగా తెలియదు, ఆమె గౌరవార్థం ప్రధానంగా కన్నడ మరియు మరాఠీలో చేసిన సినిమాలు తప్ప ఆమె గురించి చాలా తక్కువగా వ్రాయబడింది. డాక్టర్ అంబేద్కర్ రమాబాయిని “రాము” అని ఆప్యాయంగా సంబోధించగా, ఆమె “సాహెబ్” అని పిలిచేవారు. రామా బాయి, లేదా తల్లి రామ, ఆమె ఈ రోజు ప్రేమగా గుర్తుంచుకుంటారు, నిశ్శబ్దంగా భారత రాజ్యాంగ రూపశిల్పికి తిరుగులేని మద్దతుగా నిలిచారు.
రమాబాయి అంబేద్కర్ ఫిబ్రవరి 7, 1898న సామాన్య కుటుంబంలో జన్మించారు. ఆమె భికు దాత్రే వలంగ్కర్ మరియు రుక్మిణికి రెండవ కుమార్తె, మరియు ఆమె తోబుట్టువులు గోరాబాయి, మీరాబాయి మరియు శంకర్లతో కలిసి దాభోల్ సమీపంలోని వాలాంగ్ గ్రామంలోని మహాపురా ప్రాంతంలో నివసించారు. దురదృష్టవశాత్తు, రమాబాయి చిన్నతనంలోనే తల్లిని కోల్పోయింది, కొన్ని సంవత్సరాల తరువాత ఆమె తండ్రి భికును కోల్పోయింది. ఆ తర్వాత తోబుట్టువులను బొంబాయిలో వారి మేనమామలు వలంగ్కర్ మరియు గోవింద్పుర్కర్ పెంచారు.
బొంబాయిలో 1906లో బైకుల్లా మార్కెట్లో జరిగిన సాధారణ వేడుకలో రమాబాయి డాక్టర్ భీమ్రావ్ అంబేద్కర్ను కలుసుకున్నారు మరియు వివాహం చేసుకున్నారు. పెళ్లి నాటికి ఇద్దరూ చాలా చిన్నవాళ్లు. వారి వివాహం జరిగిన రాత్రి, వరుడు మరియు అతని కుటుంబం బహిరంగ విశాలమైన మూలలో బస చేయగా, వధువు కుటుంబం ఇతర మూలలో బస చేసిందని చెప్పబడింది.
విద్యార్హతల్లో తేడాలున్నప్పటికీ వారి వైవాహిక బంధం గౌరవం మరియు సమానత్వంతో కూడుకున్నది, ఇది డాక్టర్ అంబేద్కర్ ప్రజా జీవితంలో కూడా అద్దం పట్టింది. వీరికి యశ్వంత్, గంగాధర్, రమేష్, రాజరత్న అనే నలుగురు కుమారులు, ఇందు అనే కుమార్తె ఉన్నారు. దురదృష్టవశాత్తు, యశ్వంత్ అంబేద్కర్ మాత్రమే యుక్తవయస్సు వరకు జీవించి ఉన్నాడు, మిగిలిన నలుగురు పిల్లలు చిన్నతనంలోనే మరణించారు.
రమాబాయి చాలా ఆర్థిక ఇబ్బందులను ఎదుర్కొంది మరియు కొన్నిసార్లు తన పిల్లలను పోషించడానికి కూడా కష్టపడేవారు. 1921లో రమాబాయికి రాసిన లేఖలో, అంబేద్కర్ అనారోగ్యంతో బాధపడుతున్న వారి కుమారుడు గంగాధర్ పట్ల తన ఆందోళనను వ్యక్తం చేశాడు మరియు రమాబాయికి తనపై నమ్మకం ఉంచాలని మరియు అది ఏమీ జరగదని ఆందోళన చెందవద్దని కోరారు. అతను ఇలా వ్రాశాడు, “మీపై నమ్మకం ఉంచండి. ఆందోళన దేనికీ దారితీయదు… నేను కూడా ఆకలి చావు అంచున ఉన్నాను. నేను మీకు పంపడానికి ఏమీ లేదు కానీ నేను ఏదో ఏర్పాటు చేయడానికి ప్రయత్నిస్తున్నాను. సమయం తీసుకుంటే లేదా మీకు ఏమీ మిగలకపోతే, ఇంటిని నిర్వహించడానికి మీ ఆభరణాలను అమ్మండి.
చదువు లేకపోయినప్పటికీ పూర్తి తాదాత్మ్యం
రమాబాయి అంబేద్కర్ తన భర్తకు విద్య యొక్క ప్రాముఖ్యతను అర్థం చేసుకున్నారు, మార్పు తీసుకురావడానికి మరియు వారి ప్రజలను శతాబ్దాలుగా ఎదుర్కొంటున్న వ్యవస్థాగత వివక్ష నుండి ఉద్ధరించారు. డాక్టర్ అంబేద్కర్ తన విద్యను భారతదేశం వెలుపల ఉన్న విద్యావంతులైన విశ్వవిద్యాలయాల నుండి సంపాదించడం అవసరమని ఆమె ముందే ఊహించింది.
రమాబాయి స్వయంగా ఎటువంటి అధికారిక విద్యను అందుకోనప్పటికీ, అణగారిన ప్రజల కష్టాలను అర్థం చేసుకోవడంలో మరియు సమాజంలో ఉన్న అన్యాయాలను అర్థం చేసుకోవడంలో ఆమె ఆపలేదు. ఇది ఆమెకు అధికారిక విద్య లేకపోయినా, ఆమె తెలివితేటలు, అంతర్ దృష్టి మరియు తోటి మానవుల పట్ల సానుభూతిని తెలియజేస్తుంది.
రమాబాయి అంబేద్కర్ జీవితం త్యాగం మరియు బాధలతో గుర్తించబడింది, అయితే ఆమె దేవాలయాలను సందర్శించడం ద్వారా ఓదార్పుని పొందింది, అంబేద్కర్ వారి కులం తెచ్చే అవమానాన్ని నివారించడానికి ఆమెను నిరోధించడానికి ప్రయత్నించారు. రమాబాయికి తీర్థయాత్ర కోసం పంఢర్పూర్ని సందర్శించాలనే బలమైన కోరిక ఉంది, కానీ వారి దళిత జాతి కారణంగా వారిని ఆలయంలోకి అనుమతించలేదు. ఇది డాక్టర్ అంబేద్కర్ తన భార్యకు కొత్త పంఢర్పూర్ని సృష్టిస్తానని వాగ్దానం చేయడానికి ప్రేరేపించింది, చివరికి అతను హిందూ మతాన్ని విడిచిపెట్టి బౌద్ధమతాన్ని స్వీకరించేలా చేసింది. రమాబాయి 1935 మే 27న తన ఇంటిలో దీర్ఘకాలంగా అనారోగ్యంతో మరణించింది.
బాబా సాహెబ్ ఆమె అంతిమ సంస్కారాలు హిందూ ఆచారాల ప్రకారం జరిగేలా చూసుకున్నారు మరియు సాంప్రదాయ ఆకుపచ్చ రంగుకు బదులుగా ఆమెకు ఇష్టమైన తెల్లటి చీరను ధరించి ఆమెను దహనం చేశారు. ఆమె మరణించిన తరువాత, అంబేద్కర్ తన గదిలోకి వెళ్లి, తన ప్రియమైన భార్యను కోల్పోయినందుకు దుఃఖిస్తూ రాత్రంతా ఏడ్చాడు.
రమా బాయి చరిత్రకు పెద్దగా తెలియదు, ఆమె గురించి చాలా తక్కువగా వ్రాయబడింది.
[దళిత చరిత్ర నెల ప్రత్యేకం] భారతదేశంలోని మొదటి క్యాంపస్ రాజ్యాంగ ఉద్యానవనం: భారత రాజ్యాంగాన్ని రూపొందించడంలో బాబా సాహెబ్ అంబేద్కర్ యొక్క కష్టతరమైన ప్రయాణాన్ని స్మరించుకునే సజీవ స్మారక చిహ్నం
డా. భీమ్రావ్ అంబేద్కర్ తన ప్రియమైన భార్య రమాబాయి మరణించిన తర్వాత 1941లో 'థాట్స్ ఆన్ పాకిస్థాన్' పుస్తకం ప్రచురించబడింది. అంబేద్కర్ ఈ పుస్తకాన్ని ఆమె "హృదయ మంచితనానికి, ఆమె మనస్సు యొక్క గొప్పతనానికి మరియు ఆమె స్వచ్ఛమైన స్వభావానికి" మరియు వారు కలిసి ఎదుర్కొన్న సవాలు సమయాల్లో ఆమె అచంచలమైన మద్దతు కోసం ప్రశంసల చిహ్నంగా అంకితం చేశారు. వారు ఎదుర్కొన్న చింతల ద్వారా అతనితో పాటు ఆమె "చల్లని ధైర్యాన్ని మరియు బాధలకు సంసిద్ధతను" అతను అంగీకరించాడు. తన పుస్తకంలో అంబేద్కర్ తన భార్య పట్ల చూపిన అంకితభావం అతని జీవితం మరియు సంఘ సంస్కర్తగా ఆమె చేసిన కృషిని ప్రతిబింబిస్తుంది.
ఈ రోజు కుటుంబం
రామా మరియు బాబా సాహెబ్లకు 5 మంది పిల్లలు ఉన్నారు, కానీ ఒక కుమారుడు యశ్వంత్ మాత్రమే జీవించాడు. అంబేద్కర్ మరణం తరువాత, అతని కుమారుడు యశ్వంత్ తన జీవితాన్ని బౌద్ధమతానికి అంకితం చేశాడు మరియు సామాజిక న్యాయం కోసం పోరాడాడు. యశ్వంత్కు నలుగురు పిల్లలు - ప్రకాష్, రామ, భీంరావు మరియు ఆనందరాజ్. ప్రకాష్ ప్రస్తుతం మహారాష్ట్రలో ఉద్ధవ్ థాకరే యొక్క శివసేనతో ఇటీవల కూటమిని ఏర్పాటు చేసిన వంచిత్ బహుజన్ అఘాడి అధ్యక్షుడిగా పనిచేస్తున్నారు. భీమా కోరేగావ్ కేసులో అరెస్టయిన విద్యావేత్త ఆనంద్ తెల్తుంబ్డేను రామ వివాహం చేసుకున్నాడు. భీమ్రావ్ ది బుద్ధిస్ట్ సొసైటీ ఆఫ్ ఇండియాకు వర్కింగ్ ప్రెసిడెంట్గా పనిచేస్తున్నారు మరియు సమతా సైనిక్ దళ్ అనే సామాజిక సంస్థకు అధ్యక్షుడిగా కూడా ఉన్నారు. చివరగా, ఆనందరాజ్ రాజకీయ సంస్థ అయిన రిపబ్లికన్ సేనకు అధ్యక్షుడు. అంబేద్కర్ కుటుంబం డాక్టర్ భీమ్రావ్ అంబేద్కర్ వారసత్వాన్ని కొనసాగిస్తూ భారతదేశంలో సామాజిక మరియు రాజకీయ మార్పును కొనసాగించడంలో చురుకుగా ఉంది.
శారదా కబీర్ నుండి సవితా అంబేద్కర్ నుండి మైసాహెబ్ వరకు
అతని బాల వధువు రమ ఎటువంటి అధికారిక విద్యను పొందకపోగా, బాబా సాహెబ్ రెండవ భార్య సవితా అంబేద్కర్ డాక్టర్ మరియు సామాజిక కార్యకర్త.
డా. సవిత, నిజానికి శారద కబీర్ అనే పేరు పెట్టారు, 1909లో రత్నగిరి జిల్లాలో ఒక మరాఠీ బ్రాహ్మణ కుటుంబంలో జన్మించారు. ఆమె తండ్రి ఇండియన్ మెడికల్ కౌన్సిల్ రిజిస్ట్రార్. ఆమె తన ప్రారంభ విద్యను పూణేలో పొందింది మరియు 1937లో ముంబైలోని గ్రాంట్ మెడికల్ కాలేజీ నుండి MBBS పూర్తి చేసింది. ఆమె గుజరాత్లోని ఒక ఆసుపత్రిలో ఫస్ట్-క్లాస్ మెడికల్ ఆఫీసర్గా పనిచేసింది, అయితే ఆమె ఆరోగ్య సమస్యల కారణంగా ముంబైకి తిరిగి రావలసి వచ్చింది.
1990 ఏప్రిల్ 14న అప్పటి రాష్ట్రపతి ఆర్ వెంకటరామన్ చేతుల మీదుగా డాక్టర్ అంబేద్కర్ తరపున భారతరత్న అందుకున్న సవిత
సవిత ఎనిమిది మంది తోబుట్టువుల పెద్ద కుటుంబం నుండి వచ్చింది, వీరిలో ఆరుగురు వేర్వేరు కులాలకు చెందిన భాగస్వాములను వివాహం చేసుకున్నారు. ఆ కాలంలో మరాఠీ బ్రాహ్మణ కుటుంబానికి ఇది అసాధారణమైన మరియు ప్రగతిశీల వైఖరి. వారి చదువు, అభ్యుదయ భావాల కారణంగా తమ కుటుంబం కులాంతర వివాహాలను వ్యతిరేకించలేదని సవిత పేర్కొన్నారు.
1947లో, డాక్టర్ అంబేద్కర్ భారత రాజ్యాంగాన్ని రూపొందిస్తున్న సమయంలో, మధుమేహం మరియు అధిక రక్తపోటు, మరియు అతని నిద్రను ప్రభావితం చేసే నరాలవ్యాధి నొప్పి వంటి కొన్ని ఆరోగ్య సమస్యలను ఎదుర్కొన్నారు. చికిత్స కోసం, అతను ముంబైకి వెళ్ళాడు, అక్కడ అతను మొదటిసారి డాక్టర్ శారద కబీర్ను కలిశాడు. వారు కాలక్రమేణా దగ్గరయ్యారు మరియు చివరికి శాశ్వత బంధాన్ని ఏర్పరచుకున్నారు.
"ఒక ఆత్మ మరొక ఆత్మను చూసింది..."
వీరిద్దరూ ఏడాదిలో దాదాపు 40-50 లేఖలు ఇచ్చిపుచ్చుకున్నారు. డాక్టర్ అంబేద్కర్ మరియు డాక్టర్ శారద కబీర్, వారి వివాహం తర్వాత సవితా అంబేద్కర్ అని పిలుస్తారు, బుద్ధుని బోధనల పట్ల మక్కువను పంచుకున్నారు. త్వరలో రెండవ భార్య కాబోతున్న డా. అంబేద్కర్కి రాసిన లేఖలో, “ఒక ఆత్మ మరొక ఆత్మను చూసింది, రెండూ ఒక ఉమ్మడి గుర్తింపును గుర్తించాయి. ఈ విధంగా మా హృదయాలు కలుసుకున్నాయి. సవిత తన ఆత్మకథ-డా. అంబేద్కరాంచ్య సహవాసాత్ (1990)లో దీనిని గుర్తుచేసుకుంది, దీనిని 30 సంవత్సరాల తర్వాత నదీమ్ ఖాన్ ఆంగ్లంలోకి అనువదించారు మరియు 'బాబాసాహెబ్: మై లైఫ్ విత్ డాక్టర్ అంబేద్కర్' (2022).
వారి విభిన్న సామాజిక నేపథ్యాలు, వయస్సు వ్యత్యాసం మరియు డాక్టర్ అంబేద్కర్ యొక్క దీర్ఘకాలిక అనారోగ్యాలు ఉన్నప్పటికీ, సవితా అంబేద్కర్ అతని వివాహ ప్రతిపాదనను అంగీకరించారు. "నాలోని డాక్టర్కు అపరిమితమైన సానుభూతి కలుగుతుంది, నేను డాక్టర్ అంబేద్కర్ వివాహ ప్రతిపాదనను అంగీకరించాను" అని సవిత తన పుస్తకంలో రాశారు. అంబేద్కర్ సంరక్షకుని కోసం వెతుకుతున్నాడు, కానీ బదులుగా సవితలో ఒక తోడు దొరికింది. 1948లో దాదాసాహెబ్ గైక్వాడ్ అంబేద్కర్కు రాసిన లేఖలో, “మహిళను నర్సుగా ఉంచుకోవాలా లేదా సేవ కోసం ఇంటిని చూసుకోవాలా వద్దా అనే సందేహాలు ప్రజల మనస్సులో ఉంటాయి, కాబట్టి వివాహమే మంచి మార్గం” అని రాశారు. ఒకరినొకరు పరిచయం చేసుకున్న దాదాపు ఒక సంవత్సరం తర్వాత, వారు ఏప్రిల్ 15, 1948న అంబేద్కర్ 57వ పుట్టినరోజు తర్వాత ఒక రోజున వివాహం చేసుకున్నారు. డిసెంబర్ 6, 1956న అంబేద్కర్ మరణించే వరకు తొమ్మిదేళ్లు కలిసి ఉన్నారు.
బాబా సాహెబ్ యొక్క భిన్నమైన కోణాన్ని చూసిన స్త్రీ
సవితా అంబేద్కర్ తన ఆత్మకథలో డాక్టర్ అంబేద్కర్ యొక్క వ్యక్తిగత జీవితంలోకి ఒక సంగ్రహావలోకనం అందించారు, తన భర్త యొక్క భిన్నమైన కోణాన్ని వెలుగులోకి తెచ్చారు, ఇది తరచుగా అతని పబ్లిక్ వ్యక్తిత్వంలో విస్మరించబడుతుంది. డాక్టర్ అంబేద్కర్ తనకు రొమాంటిక్ లేఖలు ఎలా రాశాడో, ఫ్యాషన్ పట్ల అభిరుచిని కలిగి ఉన్నాడని మరియు కొన్నిసార్లు తాను ఏమి ధరించాలో నిర్దేశించడాన్ని ఆమె పంచుకుంది. డాక్టర్ అంబేద్కర్ ఒక నైపుణ్యం కలిగిన వంటవాడు మరియు తన కోసం రుచికరమైన మటన్ కర్రీని ఎలా తయారుచేస్తారో కూడా ఆమె వివరిస్తుంది. అదనంగా, డాక్టర్ అంబేద్కర్కు సంగీతం పట్ల మక్కువ ఉందని మరియు శిక్షణ పొందిన వయోలిన్ ప్లేయర్ అని సవిత వెల్లడించింది. అతను శిల్పకళలో తన చేతిని ఎలా ప్రయత్నించాడో కూడా ఆమె పేర్కొంది, ఇది ఆమెకు ఆశ్చర్యకరమైన ఆవిష్కరణ. సవితా అంబేద్కర్ తన జ్ఞాపకాల ద్వారా డాక్టర్ అంబేద్కర్ యొక్క బహుముఖ వ్యక్తిత్వాన్ని వెలుగులోకి తెచ్చారు, అతని అభిరుచులు, నైపుణ్యాలు మరియు చమత్కారాలను ఎత్తిచూపారు, ఇది అతనిని ప్రత్యేకమైన మరియు సాపేక్ష మానవుడిగా చేసింది.
అవార్డు గ్రహీత అనువాదకుడు నదీమ్ ఖాన్ ఒక ఇంటర్వ్యూలో ఇలా అంటాడు, “అతను శ్రద్ధగా సుదీర్ఘ ప్రేమలేఖలు రాసిన స్త్రీ అతనికి స్నానం చేయిస్తే తల్లిగా, మరియు అతను చాలా అనారోగ్యంగా ఉన్నప్పుడు డాక్టర్గా మారిన క్షణం యొక్క ఉద్వేగాన్ని చూడండి....”
అంబేదాకర్ కూడా తన జీవితంలో సవిత యొక్క ముఖ్యమైన పాత్రను గుర్తించాడు. బుద్ధుడు మరియు అతని ధర్మం డాక్టర్ భీమ్రావ్ అంబేద్కర్ యొక్క చివరి పుస్తకం యొక్క ప్రచురించని ముందుమాటలో, అతను తన జీవితాన్ని 8 నుండి 10 సంవత్సరాల వరకు పొడిగించినందుకు ఆమెకు ఘనత ఇచ్చాడు.
బాబా సాహెబ్ మరణానికి కారణమని ఆరోపించారు
అయితే ఒక దిగ్గజం నీడలో జీవించడం అంత సులభం కాదు. ఆమె భర్త డాక్టర్ అంబేద్కర్తో కలిసి బౌద్ధమతాన్ని స్వీకరించినప్పటికీ, సవిత బ్రాహ్మణ వారసత్వం కారణంగా పరిశీలనకు గురైంది మరియు దళిత-బౌద్ధ ఉద్యమం పట్ల ఆమె నిబద్ధతపై సందేహాలు వ్యక్తమయ్యాయి. ఇంకా, సవిత అతని మరణానికి కారణమని అతని అనుచరుల నుండి ఆరోపణలు ఎదుర్కొన్నారు. ఈ సంఘటన అతని కుమారుడు యశ్వంత్తో తన వారసత్వాన్ని ఎవరు ముందుకు తీసుకువెళ్తారనే దానిపై విబేధించారు.
అంబేద్కర్ మరణానికి కారణాన్ని కూడా ప్రభుత్వం పరిశోధించింది, చివరికి అది సహజ కారణాల వల్ల జరిగిందని నిర్ధారించింది. 14 ఏళ్లపాటు అజ్ఞాతంలో జీవించిన సవిత చివరికి దళితుల అవగాహనలోకి తిరిగి ప్రవేశపెట్టబడింది. ఆమెను అంబేద్కరిస్టులు ఆప్యాయంగా మైసాహెబ్ అని పిలిచేవారు.
పూణేలో సింబయాసిస్ సొసైటీ డా. బాబాసాహెబ్ అంబేద్కర్ మ్యూజియం మరియు మెమోరియల్ స్థాపనలో మైసాహెబ్ కీలక పాత్ర పోషించారు. ఆమె స్మారక చిహ్నానికి అతని అనేక వ్యక్తిగత వస్తువులను ఉదారంగా విరాళంగా ఇచ్చింది. 2001 వరకు, ఆమె ప్రతి సంవత్సరం బాబా సాహెబ్ జయంతి మరియు వర్ధంతి సందర్భంగా మ్యూజియాన్ని సందర్శించేవారు. సవితా అంబేద్కర్ చాలా కాలం పాటు అనారోగ్యంతో పోరాడుతూ ముంబైలోని JJ హాస్పిటల్లో మే 2003లో మరణించారు. ఆమె మరణించే సమయానికి ఆమె వయస్సు 94 సంవత్సరాలు.
డా. BR అంబేద్కర్ యొక్క వ్యక్తిగత మరియు వృత్తిపరమైన ప్రయాణం అతని జీవితంపై శాశ్వత ప్రభావాన్ని చూపిన అనేక కీలక సంబంధాల ద్వారా తీవ్రంగా ప్రభావితమైంది.
అతని తరువాతి సంవత్సరాలలో సవిత కీలక పాత్ర పోషించగా, అతని ప్రారంభ జీవితంలో రమాబాయి సహకారం ఎంతో అవసరం. భారతీయ సమాజంలో అత్యంత ప్రభావవంతమైన వ్యక్తులలో ఒకరిగా తన పుట్టుక మరియు నేపథ్యం కంటే పైకి ఎదిగిన వ్యక్తి యొక్క జీవితం మరియు వృత్తిని పోషించడంలో మరియు మద్దతు ఇవ్వడంలో ఇద్దరు మహిళలు కీలక పాత్ర పోషించారు. వారి త్యాగాలు, బలం మరియు తిరుగులేని మద్దతు నిస్వార్థ ప్రేమ మరియు భక్తి యొక్క సారాంశం, అవి గొప్పతనం యొక్క నీడలలో తరచుగా గుర్తించబడవు.
TheMooknayak తరపున, మేము ఈ ఇద్దరు గొప్ప మహిళలకు నివాళులు అర్పిస్తున్నాము, వీరి ప్రేమ మరియు మద్దతు ఎల్లప్పుడూ గుర్తింపు పొందుతుంది, గౌరవించబడుతుంది మరియు భారతీయ చరిత్ర యొక్క వార్షికోత్సవాలలో గుర్తుండిపోతుంది.
ప్రస్తావనలు:
ఖాన్, N. (2022). బాబాసాహెబ్: డాక్టర్ అంబేద్కర్తో నా జీవితం. పెంగ్విన్ పుస్తకాలు.
కపూర్, ఏక్తా. ( 2022, నవంబర్ 23.) "బాబా సాహెబ్ మరియు సవితా అంబేద్కర్: ఒక అసాధారణ వివాహం యొక్క చిత్రం." Eshe.in
లఖే, M. (2022, నవంబర్ 13). సవితా అంబేద్కర్: దిగ్గజం నీడలో జీవించిన మరొకరు డాక్టర్ అంబేద్కర్. [వ్యాసం].
శర్మ, పి. (2023, జనవరి 29). అంబేద్కర్ ప్రయాణంలో ఆయన కుటుంబం ఆయనకు ఎలా అండగా నిలిచింది. వారము.
నాంగ్సెల్. (2020, ఫిబ్రవరి 13). రమాబాయి అంబేద్కర్: ఆమె స్వంత హక్కులో మార్గదర్శకురాలు. భారతదేశంలో స్త్రీవాదం.
STP ఎడిటర్ (2022, ఏప్రిల్ 14). సవితా అంబేద్కర్ ఎవరు? భారత రాజ్యాంగ పితామహుడు రెండవ భార్య గురించి మరింత.
సౌజన్యం : ది మూక్నాయక్
Comments
Post a Comment